Ավետիք Իսահակյան

ԵՂՆԻԿԸ

«Մի անգամ իմ բարեկամ մի որսորդ մեր հանդի անտառուտ սարերից մի եղնիկ նվեր բերեց երեխաներիս համար»:
Այսպես սկսեց ընկերս աշնանային մի երեկո, երբ նստած միասին նրա պատշգամբում, հիացած նայում էինք հեքիաթական վերջալույսով վարվռուն սարերին, որոնց վրա մակաղած հոտերի նման մեղմորեն հանգչում էին ոսկեգեղմ անտառները:
«Այդ մի մատաղ ու խարտյաշ եղնիկ էր̀  խորունկ, սև ու ջինջ աչքերով, որ ծածկվում էին երկայն, նուրբ թարթիչների տակ:
Կամաց-կամաց մեր վրա սովորեց նա. էլ չէր փախչում, չէր վախենում մեզնից. մանավանդ շա՜տ մտերմացել էր երեխաներիս հետ. նրանց հետ միասին վազվզում էր պարտեզում, նրանց հետ ճաշում էր, նրանց հետ քնում:
Մի բան ինձ շատ էր զարմացնում: Եղնիկը թեև այնպես ընտելացել էր մեզ, սովորել էր մեր տանն ու դռանը, բայց մեկ-մեկ մեզնից թաքուն բարձրանում էր այս պատշգամբը և ուշագրավ, լռիկ նայում էր հեռու` անտառներով փաթաթված սարերին. ականջները լարած խորասույզ լսում էր անտառների խուլ ու անդուլ շառաչը, որ երբեմն ուժեղանում էր, երբեմն բարականում` նայելով հովերի թափին: Նայում էր նա այնպե՜ս անթարթ և այնպե՜ս ինքնամոռաց, որ երբ պատահում էր բարձրանում էի պատշգամբը, ինձ բավական միջոց չէր նկատում և երբ հանկարծ ուշքի էր գալիս, նետի պես ծլկվում էր մոտիցս… Արդյոք գիտե՞ր նա, որ ինքը ղողանջուն անտառների ազատ երեխան է եղել, որ մայրը այնտեղ է կաթ տվել իրեն, որ այնտեղ է իր հայրը եղջյուրները խփել կաղնիներին: Արդյոք, գիտե՞ր, որ այդ խուլ շառաչը անուշ-անուշ օրորել է իրեն առաջին անգամ, և ո՞վ գիտե, գուցե, երազներ է բերել իրեն, սիրուն երազներ… Խե՜ղճ եղնիկ… Կարոտ` իր սիրած գուրգուրող անտառներից և զանգակ աղբյուրներից, իր խարտյաշ մորից և շնկշնկան հովերի հետ վազող ընկերներից` հիմա տանջվում, տառապում է մեզ մոտ, մտածում էի ես: Եվ այնպես սրտանց ցավակցում էի նրան… Չէ՞ որ նա էլ մեզ պես մտածող և զգայուն հոգի ունի:
Ես շատ էի հարգում նրան, խնդրեմ չծիծաղես վրաս, այո՛, այնքան, որ երբ նա բարձրանում էր պատշգամբը, հեռացնում էի երեխաներիս, և թողնում էինք նրան մենակ իր ապրումների հետ…
Երբ գրկում էի նրան, այդ նազելի էակին, և նայում էի լեռնային աղբյուրների նման վճիտ աչուկների մեջ` տեսնում էի այնտեղ մի թախծալի, երազուն կարոտ…
Մի գիշեր, մի քամի գիշեր էր, սարերից անսանձ փչում էր քամին, դուռն ու պատուհանները ծեծում ու ծեծկում: Պարզ լսվում էր, որ այնտեղ, անտառում, դարավոր կաղնիներն ու վայրի ընկուզենիները ճակատում էին հողմի դեմ` աղմկում և գոռում: Եվ քամին բերում էր անընդհատ անտառի այդ լիակուրծք խշշոցն ու մռունչը, ու թվում էր թե` հենց մեր դռան առջև է աղմկահույզ, հողմածեծ անտառը: Երեխաներս վախից կուչ էին եկել. մինչդեռ եղնիկը դողում էր մի խենթ սարսուռով: Աչքերը կայծակին էին տալիս: Անթարթ, ամբողջովին լսելիք դառած` ականջ էր դնում նա անտառի հուժկու շառաչին, որ խոսում էր նրա հետ մայրենի լեզվով:
Անտառը կանչում է նրան, ընկերների ազատ վազքն է տեսնում նա մթին թավուտների մացառուտ ժայռերն ի վեր,- մտածում էի ես:
Մի փոքր հետո ավելի սաստկացավ քամին` փոթորիկ դառնալու չափ. մեկ էլ աղմուկով բացվեցին լուսամուտի փեղկերը, և մի ուժգին շառաչ միանգամից ներս խուժեց: Եղնիկը հանկարծակի մի ոստումով ցատկեց լուսամուտի գոգը` աչքերը սուզելով շառաչուն խավարի մեջ: Ես իսկույն վրա վազեցի բռնելու նրան, սակայն նա մի ակնթարթի մեջ թռավ լուսամուտից պարտեզը և ծածկվեց խավարների մեջ…
Դե՛հ, հիմա՛ գնա ու գտիր նրան իր հայրենի անծայր անտառներում…»:

1. Տեքստի չորս բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դու՛րս գրիր այդ բառերը՝ լրացնելով բաց թողած տառերը:
   փախչում ————————————————

երբ ————————————————
պատշգամբը ————————————————

ակնթարթ ————————————————

• Տեքստից դու՛րս գրիր տրված բառերի հոմանիշները.

ա/զուլալ:     վճիտ, պարզ, հստակ, պայծառ, մաքուր, ականակիտ, զուտ:
բ/լուռ :         Անձայն, անխոս, անմռունչ, անաղմուկ, անշշուկ, անշշունջ, անբարբառ, լռակյաց, լռելյայն, լռիկ, լռին, սուսուփուս, մունջ, կախագլուխ, լուռ ու մունջ, լուռ ու մուռ, լռիկ-մնջիկ, սուսիկփուսիկ, (բրբ.) կրկոլփ, կուկափ, հաշ, մռունջ:
գ/ակնդետ- ակնապիշ,ուշադիր նայել
դ/ընտանի: ա.է. Ընտել, սովոր, ձեռնասուն, (հնց.) ընդակից, ձեռական: 2. Սովորական: 3. Ընտանեկան, տնական, առտնին, տանու (բրբ.): 4. Մտերմական, բարեկամական: 5. Ազգական, ազգակից, արյունակից, արյունամերձ, ընտանեկից, մերձավոր, հարազատ, տնեցի, (Ուց.) մոտասեր, միատուն, տնակից, հանկավոր:

• Դարձվածքները և համապատասխան բացատրությունները գրի՛ր իրար դիմաց.

ա/ լույս աշխարհ գալ —————— դ/ծնվել,հայտնվել ——————————
բ/խելքը գլխին            ——————— գ/դատող, բանիմաց, խելացի —————————
գ/կողը հաստ              ———————— բ/համառ, ինքնասածի, կամակոր ————————
դ/ճաշը եփել                ————————— ա/մեկին պատժել, լավ ծեծել ——————

ա/մեկին պաժել, լավ ծեծել
բ/համառ, ինքնասածի, կամակոր
գ/դատող, բանիմաց, խելացի
դ/ծնվել,հայտնվել

• Տեքսից դու՛րս գրիր չորս բարդ բառ:

ոսկեգեղմ

շնկշնկան

վերջալույս

խորասույզ

• Տրված օտար բառերը փոխարինի՛ր հայերեն համարժեքներով.

ա/զակազ,պատվերք———————
 բ/մալինա ազնվմորի———————

գ/կենգուրու ագվվազ——————

դ/ստարտ սկսեք———————

• Տեքստից դու՛րս գրիր եզակի թվով գործածված չորս բառ:
  ———————— բարեկամ ————————

—————————հանդ———————

—————————պատշգամբ———————

———————լուսամուտ————————

• Տրված բառերից յուրաքանչյուրի դիմաց նշված է, թե այն ինչ խոսքի մաս է: Ո՞ր տարբերակում է սխալ նշված.
  ա/որսորդ – գոյական
  բ/եղնիկ – գոյական
  գ/առաջին –ածական
  դ/ազատ –ածական
• Տեքստից դու՛րս գրիր մեկական հարցական և բացականչական նախադասություն:
  ——————————————————— Արդյոք, գիտե՞ր, որ այդ խուլ շառաչը անուշ-անուշ օրորել է իրեն առաջին անգամ, և ո՞վ գիտե, գուցե, երազներ է բերել իրեն, սիրուն երազներ… ——————————————————————————————————————————————————————————— Նայում էր նա այնպե՜ս անթարթ և այնպե՜ս ինքնամոռաց, որ երբ պատահում էր բարձրանում էի պատշգամբը, ինձ բավական միջոց չէր նկատում և երբ հանկարծ ուշքի էր գալիս, նետի պես ծլկվում էր մոտիցս… ——————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————
• Գրի՛ր մեկ պարզ ընդարձակ նախադասություն, որի մեջ ստորակետ լինի:
  ————————Շունիկս փոքրիկ, փափկամազ կենդանի է:————————————————————————————————————————————————————————————————————————
• Ինչպիսի՞ն էր եղնիկը: Նկարագրի՛ր եղնիկին ̀ օգտագործելով տեքստի բառերը:
  ———————————— Այդ մի մատաղ ու խարտյաշ եղնիկ էր̀  խորունկ, սև ու ջինջ աչքերով, որ ծածկվում էին երկայն, նուրբ թարթիչների տակ:————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————
• Ի՞նչն էր զարմացնում հեղինակին.

ա/ Եղնիկը շատ գեղեցիկ էր ̀  խորունկ, սև ու ջինջ աչքերով:

բ/Մտերմացել էր երեխաների հետ, նրանց հետ ճաշում էր, նրանց հետ քնում:
գ/Եղնիկը հանկարծակի մի ոստյունով ցատկեց լուսամուտի գոգը՝ աչքերը սուզելով շառաչյուն խավարի մեջ:

դ/ Եղնիկը թեև ընտելացել էր ընտանիքին ու տանը,բայց մեկ-մեկ թաքուն բարձրանում էր պաշգամբ և լռիկ նայում անտառներով փաթաթված սարերին:

1. Ինչի՞ն կարող էր կարոտել եղնիկը:

————————————————— Կարոտ` իր սիրած գուրգուրող անտառներից և զանգակ աղբյուրներից, իր խարտյաշ մորից և շնկշնկան հովերի հետ վազող ընկերներից: ———————————————————————————————————————————————————————————————

1. Ինչո՞ւ է հեղինակը հարգում եղնիկին:

——————————— Քանի որ նա  էլ մեզ պես մտածող և զգայուն հոգի ունի:
—————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

1. Նկարագրի՛ր անտառը հողմի ժամանակ:
   —————————— Դարավոր կաղնիներն ու վայրի ընկուզենիները ճակատում էին հողմի դեմ` աղմկում և գոռում: ——————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————

Տեքսից դու՛րս գրիր այն նախադասությունը, որը քեզ  հուզեց:
————————————— Ես իսկույն վրա վազեցի բռնելու նրան, սակայն նա մի ակնթարթի մեջ թռավ լուսամուտից պարտեզը և ծածկվեց խավարների մեջ…——————————————————————————————————————————————————————

Կար-չկար մի տղա, որն ամբողջ օրը սրան-նրան ձանձրացնում էր իր հարցերով: Հարցեր տալն, իհարկե, վատ բան չէ, ընդհակառակը, հարցասիրությունը գովելի է, բայց վատն այն է, որ այդ տղայի հարցերին ոչ ոք չէր կարողանում պատասխանել:

Ասենք՝ գալիս էր ու հարցնում.

-Ինչո՞ւ դարակները սեղան ունեն:

Մարդիկ զարմանքից աչքերը չռում էին կամ էլ հենց այնպես պատասխանում.

-Դարակները նրա համար են, որ նրանց մեջ որևէ բան դնեն, օրինակ՝ սպասք, դանակ, պատառաքաղ և այլն:

-Ես գիտեմ՝ ինչի համար են դարակները, բայց ինչո՞ւ դարակները սեղան ունեն:

Մարդիկ թոթովում էին ուսերը ու հեռանում:

Մի ուրիշ անգամ նա հարցնում էր.

-Ինչո՞ւ պոչը ձուկ ունի:

Կամ թե՝  ինչո՞ւ բեղերը կատու ունեն:

Տղան մեծանում էր, բայց շարունակում էր մնալ ինչուիկ և այն էլ ոչ թե սովորական, այլ՝ հակառակ ինչուիկ:

Մեծանալուց հետո էլ նա դիմում էր բոլորին զանազան հարցերով: Պարզ է, որ ոչ ոք չէր կարողանում պատախանել նրա հարցերին: Բոլորովին հուսահատվելով՝ հակառակ ինչուիկը տեղափոխվեց մի սարի գագաթ, իր համար խրճիթ շինեց և այնտեղ հնարում էր նոր-նոր հարցեր: Հնարում էր, գրում  տետրի մեջ, իսկ հետո մեծ տանջանքով աշխատում գտնել դրանց պատասխանները: Սակայն ամբողջ կյանքում նա այդպես էլ երբեք t եք չգտավ իր հարցերի պատասխանները: Եվ ինչպե՞ս գտներ, եթե նրա տետրում գրված էր.«Ինչո՞ւ ստվերը բարդի ունի: Ինչո՞ւ ամպերը նամակ չեն գրում: Ինչո՞ւ նամականիշները գարեջուր չեն խմում»:

Աստիճանաբար նրա մորուքն աճեց, երկա~ր մորուք դարճավ. նա չէր էլ մտածում սափրել: Դրա փոխարեն նա նոր հարց հորինեց՝ «Ինչո՞ւ մորուքը դեմք ունի»:

Երբ նա մեռավ, մի գիտնական ուսումնասիրեց նրա կյանքը և զարմանալի հայտնագործություն արեց: Պարզեց, որ ինչուիկը սովոր էր գուլպաները շրջերես հագնել և այդպես էլ հագնում էր իր ամբողջ կյանքում: Հենց այդ պատճառով էլ մինչև վերջ չսովորեց ճիշտ հարցեր տալ:

Հապա նայիր քո գուլպաներին. ճի՞շտ ես հագել:

1. Տեքստի չորս բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դու՛րս գրիր այդ բառերը՝ լրացնելով բաց թողած տառերը:
   ամբողջ ————————————————

անգամ ————————————————
երբեք—————————————————

դարձավ—————————————————

• Ի՞նչ է նշանակում տեքստում հանդիպող շրջերես բառը:
  ա/երեսառած

բ/կամակոր   

գ/հակառակ կողմով
դ/բոլորին հակառակ

• Գրի՛ր տեքստում ընդգծված բառերի հականիշները:
  ————վատ—————                   —————լավ—————

————սովորական—————                   —————տարորինակ—————

————պարզ—————                 —————բարդ—————
—————երկար————                —————կարճ—————

• Տեքստի տրված բառերից  որո՞ւմ վերջածանց չկա.

ա/սովորական
բ/ինչուիկ
գ/բոլորովին
դ/գարեջուր

• Տեքստի տրված բառերից ո՞րն է դրված եզակի թվով.

ա/աչքերը        —————————————            

բ/ հարցերին     —————————————                      

գ/ դարակները  —————————————                     

դ/ խրճիթ+          —————————————                     

• Տեքսից դու՛րս գրիր երկուական գոյական և ածական:

————տղա———————            —————վարդ———————
—————խրճիթ——————         ——————երկար——————

• Վերականգնի՛ր տրված բայերի ուղիղ ձևերը:
  ա/ձանձրացնում է               ——————ձանձրացնել—————
  բ/չէր կարողանում               —————չ կարողանալ——————
  գ/դնեն                                     ————— դնել———————
  դ/դարձավ                              ——————դարնալ——————

• Գտի՛ր ընդգծված նախադասության ենթական ու ստորոգյալը:
  ենթակա       ————սստվերը—ամպերը—նամակալիշները——

ստորոգյալ     ————ունի——չէն գրում——ցեն ղմում——

• Ո՞րն է կլոր տարի դարձվածքի իմաստը.

ա/մի քանի տարի
բ/ամբողջ կյանքում
գ/ամբողջ տարին
դ/ տարվա կեսը

1. Այն ի՞նչն է, այն ի՞նչը.
   Մի փոքրիկ պապիկ,
   հագին հազար շապիկ:
                                     ——————կաղամբ——————

1. Մեկ նախադասությամբ նկարագրի՛ր հարցասեր տղային:
   —————————————Այդ տղան չափազանց հետաքրքրասեր էր: —————————————————————————————————————————————————————————————————————
   
   
2. Ինչո՞ւ  էր դժվար պատասխանել տղայի հարցերին.

ա/հարցերը շատ էին դժվար
բ/տղան հետաքրքիր ինչուիկ էր
գ/տղան հակառակ ինչուիկ էր
դ/տղան անընդհատ հարցեր էր տալիս

1. Բոլորովին հուսահատվելով ̀ ի՞նչ արեց ինչուիկը:
   ———————————————————— Բոլորովին հուսահատվելով՝ հակառակ ինչուիկը տեղափոխվեց մի սարի գագաթ, իր համար խրճիթ շինեց և այնտեղ հնարում էր նոր-նոր հարցեր: ————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————
2. Հորինի՛ր նմանատիպ երեք հարց ու պատասխանի՛ր:
   —————————————Ինչու՞ բռնակները դուռ ունեն:——Որպեսզի բացենք:———————————————————————————————————Ինչու՞ տերևները ծառ ունեն:— Որպեսզի աճեն:—————————————————————————————————————Ինչու՞ կոշիկները  մարդ ունեն:— Որպեսզի օգտագործվեն:———————————————————————————————————————————————————————————————————————————
3. Նայի՛ր շուրջդ. գտի՛ր թարս հարցեր :

————————————————— Ինչու՞ պատերը տուն ունեն:—————————————————————————————————————— Ինչու՞ է դեղինը արև:————————————————————————— Ինչու՞ է պինդը սառույց:——

1. Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը (գ,կ կամ ք):

Պինգվինները մարդկանց բարեկամներն են: Պինգվինի մարմնի և թևի փետուրները մուգ կապույտ են, իսկ փորը արծաթագույն է: Նրա մարմինը ձգված է, ճկուն:Մայր պինգվինը իր ձուն թաքցնում է փորի փափուկ բնում: Հայր և մայր պինգվինները սնվում են հերթով:

2. Կատարի՛ր առաջադրանքները:

• Բարեկամ, արծաթագույն, պինգվին բառերը բաղադրիչների (մասերի) բաժանի՛ր:
• Բառարանի օգնությամբ գրի՛ր կապույտ  բառի հոմանիշները:
• Տեքստի միջից գտի՛ր և դո՛ւրս գրիր չոր, թշնամի բառերի հականիշները:

Բարեկամ- բարի(արմատ)-կամ(արմատ)- բարդ բառ

արծաթագույն-արծաթ(արմատ)-ա-գույն(արմատ)- բարդ բառ

պինգվին- պարզ

կապույտ- լուրթ, մավի, ծավի, բիլ

չոր-փափուկ

թշնամի-բարեկամ

Իմ Հունվարյան ճամբարը ինձ դու եր եկել իմ Հունվարյան ճամբարը ես ենտեղլավ եմ անցկացրել ժամանակ: Ես ենտեղ գթելեմ թազա ընկերներ և մենք ենտեղ թղվացկ ենք սագել կինոմուլտֆին ենք նայել Ագարակ ենք գնացել Մայր դպրոցով ենդեղ ձիյերին ետ թխվացքից էինք տալիս, որ ուտեյն բայց ինձ դուր չեկավ, որ չքշեցինք ձի:

Հեծանիվի ստուգատես: Մենք մեր ջոկատով գնացել էինք հեծանիվ քշելու: Ես տեսա, որ մենակ երկու ականի կար, հետո իմ հերթը եկավ ու ես գնացի քշեմ: Ես մի քիչ վախեցա, որ կընկնեմ, հենց որ նստեցի ու քշեցի ,ինձ մոտ ստացվեց: Ես շատ եմ ուրախացել, որ ինձ մոտ ստացվել էր,

Ճամբարի առաջին օրը մենք ընկեր Քրիստենեի հետ Տորք Անգեղ բեմացրեցինք, Հ.Ք. կարդացինք Անդերցենի «Եղևնի» հեքիաթը, խաղացինք շախմատ:

Ճամբարի երրորդ օրը մենք գնացինք Մայր դպրոց ներկայացում դիտելու: Ներկայացում էին տալիս 8-րդ դասարանցիները:

Սպասում եմ սպասում իմ սիրելի ձմռանը ապրիլից միչև դեկտեմբեր: Սպասում էի օր ու գիշեր , եկավ և ես քնեցի ու երազ տեսա: Էլի սպասում էի ու տեսա, որ ձյուն է գալիս, ես այնքան ուրախ էի, որ ուզում էի գոռալ, բայց պահեցի բերանս, և ես մայրիկիս ասացի.

-Մայրիկ, արի գնանք ձնագնդիկ խաղանք:

Մայրիկը ասաց.

-Բա ձյուն չկա:

-Կա, գնացինք:

-Դե գնացինք:

Մենք գնացինք խաղալու: Ես թռա ձյան վրա և արթնացա: Ես հասկացա, որ երազ էր, բայց ձյուն էր եկել ու դա երազ չէր: Ես ուրախ էի:

հանդ-Արտ, դաշտ, վերջալույս-Մայրամուտ, խարտյաշ-եղձան, քումայթ, ջինջ-Մաքուր, անդուլ-Անդադար, նազելի-Հարգելի, պատվելի, վճիտ-Հստակ, մաքուր, հուժկու-Ուժեղ, թախծալի-Տխրալի, հողմ-Քամի էուժգինյ, ոստյուն-Ոստում, ցատկ, խավար-

 

4.Կետերը փոխարինի´ր  բ,  պ  կամ  փ  տառերով (բ-պ-փ-ի ուղղագրությունը տե՛ս այստեղ): Շարքի բառերից նշված երեքը կհանդիպես  հեքիաթում: Փորձիր գտնել  այդ բառերը հեքիաթում և դուրս գրել նախադասությունները: 

Սուրբ,  սրբել,  դարբին,  խաբել,  թպրտալ, ճամփա,  երփներանգ,  երբեք,  համբուրել,  փրփրել, հինգշաբթի, ճամփորդ,  դարպաս,  ճանապարհ,  խաբկանք,  աղբանոց,  իբրև,  եղբայր:

Մի սենյակ է,

Որտեղ միշտ

Հանգստանում ու

Սնվում ենք:

(ճաշարան)

Այստեղ կավից մենք փափուկ,

Տարբեր իրեր ենք սարքում,

Ամեն անգամ կերտելիս՝

Մի նոր հրաշք է ստացվում:

(Գեղարվեստի արհեստանոց)

1. Գրի´ր բառամիջումէ ունեցող  5 բառ  (է-ե-ի ուղղագրությունը տե՛ս այստեղ) :

Օրինակ՝  ամենաէժան, անէջ, անէանալ, մանրէ,անէականա

2.Գրի´ր բառամիջումօ  ունեցող  5 բառ  (օ-ո-ի ուղղագրությունը տե՛սայստեղ) :

Օրինակ՝ անօգնական, կեսօր, եսօր, ոսկեծզօց, մեղմօրոր

3. Գրածդ  բառերը գործածելով՝ փոքրիկ պատմություն հորինիր (5-7 նախադասությամբ):

Այսօր կեսօրին անընդհատ փռշտում էի: Ծաղկամանի մեջ գարնանային ծաղիկներ էին դրված, որոնց առէջներին դեղին ծաղկափոշի կար: Երբևէ չէի մտածի, որ դրանցից կարող եմ փռշտալ: Անօգնական պառկել էի, մինչևմայրիկս դեղահաբ տվեց, և ալերգիաս անցավ: