Դ

Նախընթաց դեպքից մի քանի օր անցած թագավորն ու Վաղինակը երկար խոսակցություն ունեին։ Խոսակցության առարկան Վաչագանն էր։ — Վաղինա՛կ,— ասաց թագավորը,— դու մի փոքր երեխա ես եղել, որ մեր տունն ես եկել, ես քեզ հարազատ որդու պես եմ պահել։

Տեքստից դուրս գրել 5 գոյական, 5 ածական:

Գոյական: Դեպքից, օր, թագավոր, Վաչագան, Վաղինակ:

Ածական: Նախընթաց, երկար, փոքր, հարազատ, քարացած:

Ես կարդացել եմ Ղազարոս Աղայանի <<Անահիտ>> պատմվածքը։ Այդ պատմվածքը սիրո մասին է։ Հասարակ նախրչու աղջիկ Անահիտն իր գեղեցկության և խելքի ճկունության շնորհիվ կարողանում է դրդել թագավորի տղա Վաչագանին՝ սովորել մի արհեստ։ Վաչագանն էլ հանուն Անահիտի սիրով սովորում է գորգագործություն և գործում է մի գեղեցիկ գորգ Անահիտի համար և ուղարկում նրան նվեր։ Պատմվածքի իմաստը այն է, որ յուրաքանչյուր մարդ՝ լինի թագաժառանգ, թե նախրչի, պետք է իմանա որևէ արհեստ կամ մասնագիտություն։

1. Կարդա՛ Ղ․ Աղայանի «Հնարագետ ջուլհակը» պատմվածքի երրորդ  մասը:
2. Կատարի՛ր պատմվածքի տակ գտնվող առաջադրանքներից 1-ինը, 2-րդը (միայն երրորդ մասի)։
3. Վերնագրի՛ր երրորդ մասը:Իմաստուն ջուլհակը և դերվիշը։
4. Մտածի՛ր և գրի՛ր հարցեր երրորդ մասի վերաբերյալ:Ինչ ուզեց ջուլհակը մարդկանցից որպեսզի գնա և պատասխան տա դերվիշին? Ինչպես հաղթեց ջուլհակը դերվիշին? Ինչ պարգև նա ստացավ Շահ Աբաս թագավորից՞ Ինչպես ընդունեցին մարդիկ ջուլհակի հաղթանակը?
5. Բնութագրի՛ր դերվիշին, ջուլհակին: Ջուլհակն ավելի իմաստուն գտնվեց, քան դերվիշը, և արդյունքում ջուլհակը հաղթեց դերվիշին, և արդյունքում ջուլհակը հաղթեց դերվիշին։Ի՞նչ սովորեցրեց  քեզ պատմվածքը:  Բանավոր ներկայացրո՛ւ: Մարդ պետք է լինի իմաստուն, բանիմաց և խոհեմ, որպեսզի հաղթի իր հակառակորդին կամ թշնամուն։
6. Ի՞նչ սովորեցրեց  քեզ պատմվածքը:  Բանավոր ներկայացրո՛ւ: Այս պատմվածքը ինձ սովորեցրեց՝ կյանքում լինել հնարամիտ, բանիմաց և իմաստուն՝ հաղթելու հակառակորդին և օգնելու ուրիշներին, ինչպես նաև ստանալու դրամական պարգև:

Եթե պատերազմ չլինի, խաղաղություն կլինի, երկրները կզարգանան: Մարդիկ կապրեն երջանիկ, ոչ մի մայր իր որդուն բանկ չի ճանապարհի, չի անհանգստանա իր որդու կյանքի համար:

• Ղ․ Աղայանի «Մանուկ-խան» պատմվածքից  դո՛ւրս  գրիր  5 գոյական, 5 ածական, 5 բայ։ Մարդիկ-գոյական իմաստուն-գոյական մանուկներ-գոյական Աստված-գոյական Քաղաք-գոյական իմաստուն-ածական տխմար-ածական իմաստասեր-ածական գիժ-ածական շնորհալի-ածական կան-բայ սիրել-բայ հարու կտա-բայ տանում-բայ չկատարեցիր-բայ։
• Պատմվածքից դո՛ւրս գրիր հատուկ գոյականները։ Աստված, Սողոմոն, Դանիել, Թիֆլիս, Մանուկ-խանը, Բաղդադ, Ավագը, Մեծ պաս։
• Պատմվածքում ո՞ր ծեսն է նկարագրված։ Պատմի՛ր, հետաքրքիր տեղեկություններ դո՛ւրս գրիր այդ ծեսի մասին։ Պատմվածքում նկարեգրված է <<Բարեկենդան ծեսը>>։ Բարեկենդան նշանակում է բարի կենդանություն։ Բարեկենդանը հեթանոսական տոն էր, սակայն եկեղեցին այն դարձրել է Մեծ Պահքի նախորդող շաբաթվա տոն։
• Գրի՛ր տրված բառերի հոմանիշները՝ իմաստուն, համրանալ, խնդություն, անշուք, չքավոր, աղախին, խուրջին, պարգև։ Իմաստուն-գիտուն, խելացի, գիտակ, բանիմաց; համրանալ-լռել, չխոսել, անբարբառ դառնալ, լեզուն կուլ տալ, պապանձվել, բերանը ջուր առնել; խնդություն-ուրախություն; անշուք-տեսք չունեցող, շուք չունեցող; չքավոր-աղքատ, չունևոր, ընչազուրկ; աղախին-ծառա, սպասավոր, նաժիշտ; խուրջին-մեծ կողով, մեծ զամբյուղ, մեծ պայուսակ, ջվալ; պարգև-նվեր, ընծա։
• Գրի՛ր տրված բառերի հականիշները՝  իմաստուն, հարոուստ, անպատիվ, տխուր, խավար, ծանրություն։իմաստուն-անխելք; հարուստ-աղքատ, չքավոր, ընչազուրկ; անպատիվ-պատվական; տխուր-ուրախ; խավար-լույս; ծանրություն-թեթևություն։
• Դասարանում կրկին դատ կանենք․ պատրաստվի՛ր։

1. Կարդա՛ տեքստը, լրացրո՛ւ բաց թողած տառերը:

Վաղուց, շատ վաղուց մի մարդ էր ապրում: Նա աշխարհի ամենաբարի մարդն էր: Հենց լույսը բացվում էր, վերցնում էր իր սրինգն ու շրջում գյուղից գյուղ, քաղաքից քաղաք: Նա իր սրինգի քաղցր մեղեդիներով մխիթարում էր  վշտացածներին, բժշկում հիվանդներին: Երբ լսում էին նրա նվագը, թշնամիները հաշտվում էին, խոսում սիրո և եղբայրության մասին:
Մի անգամ ուշ գիշերով մարդը տուն էր վերադառնում անտառի միջով: Հանկարծ շատ մոտիկից լսվեց գայլերի ոռնոցը, մի քիչ հետո խավարի մեջ պսպղացին նրանց աչքերը: Մարդը մի պահ քարացավ, բայց իսկույն սթափվեց, ձեռքն առավ սրինգն ու սկսեց նվագել: Հնչեց կախարդական մեղեդին, և գայլերը նստեցին գետնին, գլուխները դրեցին առջևի թաթերի վրա ու կարծես քարացան:

2. Բնութագրի՛ր այս պատմության մարդուն՝ պատմելով նրա կատարած գործերի մասին: Նա սիրում էր նվագել իր սրինգով:

3. Մարդն ինչպե՞ս փրկվեց գայլերից: Նրան օգնեց իր սրինգի երգը:

4. Վերնագրի՛ր տեքստը: Կախարդական սրինգ:

5. Կազմի՛ր նոր բառեր  աշխարհ, ճանապարհ բառերով: Աշխարհամաս,ճանապարհածախս,Աշխարհամարտ:

6. Դո՛ւրս գրիր ընդգծված բառերը՝ դիմացը գրելով, թե յուրաքանչյուրն ինչ խոսքի մաս է: Ամենաբարի-ածական, սրինգն-գոյական, Նա-դերանուն, քաղցր-ածական, մխիթարում էր-բայ, անտառի-գոյական, սթափվեց-բայ, կախարդական-ածական:

7. Համառոտի՛ր նախադասությունը՝
Նա իր սրինգի քաղցր մեղեդիներով մխիթարում էր վշտացածներին: Նա մխիթարում էր:

8. Գտիր տրված նախադասության ենթական և ստորոգյալը՝

Մի անգամ ուշ գիշերով մարդը տուն էր վերադառնում անտառի միջով: մարդը-ենթակա, վերադառնում էր-ստորոգյալ:

4. Հետևյալ բառերի հոմանիշները գրի՛ր՝ մխիթարել, պսպղալ, թշնամի: մխիթարել-սփոփել,ուսադրել,ամոքել

պսպղալ-փայլել,շողշողալ

թշնամի-հակառակորդ,ախոյան,ոսոխ:

5. Տրված թվերը գրի՛ր բառերով՝ 2099, 37, 45, 766, 84: Երկու հազար իննսունինը, երեսունյոթ, քառասունհինգ, յոթ հարյուր վաթսունվեց, ութսունչորս:

«Մի անգամ իմ բարեկամ մի որսորդ մեր հանդի անտառուտ սարերից մի եղնիկ նվեր բերեց երեխաներիս համար»:
Այսպես սկսեց ընկերս աշնանային մի երեկո,  երբ նստած միասին նրա պատշգամբում, հիացած նայում  էինք հեքիաթական վերջալույսով վարվռուն սարերին, որոնց վրա մակաղած հոտերի նման մեղմորեն հանգչում էին ոսկեգեղմ անտառները:
«Այդ մի մատաղ ու խարտյաշ եղնիկ էր̀  խորունկ, սև ու ջինջ աչքերով, որ ծածկվում էին երկայն, նուրբ թարթիչների տակ:
Կամաց-կամաց մեր վրա սովորեց նա,  էլ  չէր փախչում,  չէր վախենում մեզնից,  մանավանդ շա՜տ մտերմացել էր երեխաներիս հետ, նրանց հետ միասին վազվզում էր պարտեզում, նրանց հետ ճաշում էր, նրանց հետ քնում:
Մի բան ինձ շատ էր զարմացնում: Եղնիկը թեև այնպես ընտելացել էր մեզ, սովորել էր մեր տանն ու դռանը, բայց մեկ-մեկ մեզնից թաքուն բարձրանում  էր այս պատշգամբը և ուշագրավ, լռիկ նայում էր հեռու` անտառներով փաթաթված սարերին, ականջները լարած խորասույզ լսում էր անտառների խուլ ու անդուլ շառաչը,  որ   երբեմն ուժեղանում էր, երբեմն բարականում` նայելով հովերի թափին: Նայում էր նա այնպե՜ս անթարթ և այնպե՜ս ինքնամոռաց, որ  երբ պատահում էր  բարձրանում էի պատշգամբը, ինձ բավական միջոց չէր նկատում և երբ հանկարծ ուշքի էր գալիս, նետի պես ծլկվում էր մոտիցս…

Հարցեր և առաջադրանքներ

      1.   Ո՞ր ստեղծագործությունից է հատվածը: Նշի՛ր հեղինակի անունը: Ավետիք Իսահակյան, Եղնիկ

2. Գրի՛ր որսորդ, խորունկ, անդուլ, խարտյաշ բառերի հոմանիշները: Որսորդ- որսկան, խորունկ-մութ, անդուլ- անդադար, խարտյաշ- շիկահեր:
3. Տեքստից դո՛ւրս գրիր երեկո բառի հոմանիշը: Վերջալույս:
4. Տրված բառերը բաղադրիչների (մասերի) բաժանի՛ր, որոշիր կազմությունը (բառի բաղադրիչների մասին կարդա՛, մուլտֆիլմը դիտի՛ր այստեղ ):

 Օրինակ՝  հեքիաթական- հեքիաթ(արմատ)+ ական(ածանց), ածանցավոր բառ

անտառուտ- անտառ(արմատ)+ուտ(ածանց )

վերջալույս- վերջ(արմատ)+ա(հոդակապ)+լույս(արմատ)

աշնանային- աշնան+ային

խորասույզ- խոր(արմատ)+ա(հոդակապ)+սույզ(արմատ)

անտառ- անտառ(արմատ):

1.Նրա տունը մի խեղճ խրճիթ էր. օջախի շուրջը նստել էին բարի մարդ ու կինն ու երեք փոքր երեխաները: Նրա խրճիթին կից մի մեծ բակում որոճում էին ոչխարները: Նա հովիվ էր, սարի հովիվ:— Սիրելի՜ երեխաներս, ձեզ եղբայր եմ բերել, թո՜ղ չլինեք երեք եղբայր, լինեք չորս, երեքին հաց տվող ձեռքը չորսին էլ կտա: Սիրեցե´ք իրար, եկե´ք համբուրեցեք ձեր նոր եղբորը: Ամենից առաջ հովվի կինը գրկեց երեխային և մոր պես ջերմ-ջերմ համբուրեց, հետո երեխաները եկան և եղբոր պես համբուրեցին նրան: Երեխան ուրախությունից լաց էր լինում և նորից լալիս: Հետո սեղան նստան ուրախ, զվարթ մայրը նրանց համար անկողին շինեց և ամենքին քնեցրեց իր կողոշքին, երեխան շա՜տ հոգնած էր. իսկույն աչքերը խփեց և անո՜ւշ- անո՜ւշ քնեց:

2.

Արևամուտ, Արև+ա+մուտ(բարդ-հոդակավոր)
Լուսավոր, լուս+ավոր(ածանցավոր)
Դուռ-պարզ
Կապիկ-պարզ
Անուշիկ-անուշ+իկ(ածանցավոր)
Քաղաքապետ, քաղաք+ա+պետ(բարդ-հոդակավոր)
Ուրախություն, ուրախ+ություն(ածանցավոր)
Հայրենագիտություն, հայրեն+ա+գիտ+ություն (բարդ ածանցավոր)
Ծիրանենի, ծիրան+ենի(ածանցավոր)
Ձմեռ-պարզ:

3.

Լուն ուղտ շինել-չափազանցել, մեծացնել, փոքրիկ՝ աննշան բանին մեծ նշանակություն տալ: Գլխի ընկնել-Հասկանալ, ըմբռնել: Ականջ դնել-Գաղտնաբար լսել: Անուշ անել-Վայելել:
Բաժին հանել-Որոշ մաս բաժին տալ, մասնատրել: Սիրտը դող ընկնել-Ահաբեկվել,վախենալ:

4.

Տղան բութ մատով տրորեց մուրը: Պապիկը դարակից վերցրեց բութ դանակը և սրեց գործիքով: Իններորդը հարկից մարդիկ կետեր են թվում: Կետը պոչով հարվածեց նավին
Ես սիրում եմ դիտել կենդանիների մարտը: Իմ սիրած ամիսը մարտն է: Գարնան կեսերին հաճելի է գնալ անտար: Բառերը չեն կարող անտառ լինել: Փոքրիկ կատուն մնացել է հորի մեջ: Ծննդյան օրը հորը խնդրեց հեծանիվ գնել:

Ինձ  համար ամենաթանկը իմ ընտանիքն է, որոհետև այդ մարդիկ ինձ օգնում,պաշտպանում,սիրում ու միշտ կողքիս են: