1.Ներկայացնել 10 ամենակարևոր իրադարձությունները/ժամանակագրությամբ/:
2. Ներկայացնել,հիմնավորել 5 թագավորների ամենանշանակալի, կարևոր գործողությունները:
1. Տիգրան II
Գործողություններ:
- Տիգրան Մեծը ընդարձակեց Հայկական թագավորությունը մինչև իր ամենամեծ սահմանները՝ ստեղծելով իր ժամանակի խոշորագույն կայսրություններից մեկը՝ Կասպից ծովից մինչև Միջերկրական ծով:
- Հաջող ռազմական արշավներ անցկացրեց Պարթևաստանի, Սիրիայի և հարակից այլ պետությունների դեմ՝ դարձնելով Հայաստանը տարածաշրջանային քաղաքական ուժի կենտրոն:
- Հիմնեց նոր մայրաքաղաք՝ Տիգրանակերտը, որը դարձավ առևտրի և մշակույթի կենտրոն:
- Մտավ ռազմավարական դաշինքներ, այդ թվում՝ Պոնտոսի Միհրդատ VI-ի հետ, որը ամրացրեց Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը: Կարևորության հիմնավորում:
Տիգրան Մեծի օրոք Հայաստանը հասավ իր առավելագույն տարածքային ընդլայնմանը և ազդեցությանը: Նրա արտաքին քաղաքականությունն ու հաղթական նվաճումները ստեղծեցին հզոր հայկական պետություն, որը կարևոր դերակատարություն ունեցավ տարածաշրջանի քաղաքականության մեջ:
2. Արտաշես I
Գործողություններ:
- Հիմնեց Արտաշեսյանների դինաստիան, որը ստեղծեց առաջին միասնական հայկական պետությունը:
- Իրականացրեց տնտեսական, ռազմական և վարչական բարեփոխումներ, որոնք ամրապնդեցին պետության կառավարման համակարգը:
- Հիմնեց նոր մայրաքաղաք՝ Արտաշատը, որը դարձավ կարևոր քաղաքական և մշակութային կենտրոն:
- Հաջողությամբ կնքեց խաղաղության պայմանագրեր Հռոմի հետ, որոնք ապահովեցին սահմանային կայունություն: Կարևորության հիմնավորում:
Արտաշես Ա-ն հիմք դրեց հայկական պետության հետագա զարգացման համար, որը թույլ տվեց Հայաստանին զբաղեցնել կարևոր տեղ միջազգային հարաբերություններում:
3. Տրդատ III
Գործողություններ:
- Պաշտոնապես ընդունեց քրիստոնեությունը 301 թ.-ին՝ Հայաստանը դարձնելով առաջին երկիրն աշխարհում, որը քրիստոնեությունը հայտարարեց պետական կրոն:
- Աջակցեց քրիստոնեական ենթակառուցվածքների զարգացմանը, այդ թվում՝ եկեղեցիների և վանքերի կառուցմանը, որոնք ամրացրեցին Հայաստանի կրոնական և մշակութային ժառանգությունը:
- Աջակցեց Ս. Գրիգոր Լուսավորչի գործունեությանը, ով կարևոր դեր խաղաց քրիստոնեության տարածման գործում:
- Կայունացրեց երկիրը հռոմեա-պարսկական պատերազմներից հետո՝ վերականգնելով ներքին կառավարումը: Կարևորության հիմնավորում:
Տրդատ Գ-ն հիմք դրեց քրիստոնյա Հայաստանի զարգացմանը, որը հսկայական ազդեցություն ունեցավ երկրի մշակույթի, ավանդույթների և պետականության վրա: Քրիստոնեությունը կարևոր դեր խաղաց հայ ինքնության պահպանման հարցում հաջորդ դարերում:
4. Վաղարշակ I
Գործողություններ:
- Վերականգնեց կենտրոնացված իշխանությունը՝ ամրացնելով պետական կառավարման և դատական համակարգը:
- Իրականացրեց կարևոր վարչական և ռազմական բարեփոխումներ, որոնք նպաստեցին թագավորի իշխանության և Հայաստանի տարածքային ամբողջականության ամրապնդմանը:
- Ստեղծեց օրենքների հավաքածու, որն ապահովեց հստակ կարգ ու կանոն հասարակական հարաբերություններում:
- Աջակցեց առևտրի զարգացմանը և քաղաքների հիմնադրմանը: Կարևորության հիմնավորում:
Վաղարշակ Ա-ն ամրապնդեց հայկական պետականության հիմքերը՝ իրականացնելով անհրաժեշտ բարեփոխումներ, որոնք նպաստեցին ներքին կայունության և տնտեսության զարգացմանը:
5. Լևոն II
Գործողություններ:
- Ղեկավարեց Կիլիկյան հայկական թագավորությունը իր ծաղկման շրջանում՝ ամրացնելով արտաքին քաղաքականությունն ու տնտեսությունը:
- Դիվանագիտական և առևտրային հարաբերություններ հաստատեց եվրոպական պետությունների հետ, այդ թվում՝ խաչակիրների և Բյուզանդիայի հետ, ինչը մեծացրեց Հայաստանի դերը միջազգային ասպարեզում:
- Զարգացրեց քաղաքներն ու առևտրային ուղիները՝ նպաստելով Կիլիկիայի տնտեսական հզորությանը:
- Պաշտպան կանգնեց Մերձավոր Արևելքի քրիստոնյա համայնքներին և աջակցեց խաչակիրներին իսլամական զավթիչների դեմ պայքարում: Կարևորության հիմնավորում:
Լևոն Բ-ն ամրացրեց հայկական պետության դիրքերը միջազգային ասպարեզում՝ ստեղծելով հաջողակ քրիստոնեական պետություն, որը գոյատևեց մի քանի դար դժվար արտաքին քաղաքականության պայմաններում:
Եզրակացություն:
Այս թագավորներից յուրաքանչյուրն իր մեծ ներդրումն է ունեցել Հայաստանի պատմության մեջ՝ ամրացնելով նրա տարածքային, քաղաքական և մշակութային դիրքերը: Նրանց գործողությունները վճռորոշ ազդեցություն են թողել երկրի և ժողովրդի ճակատագրի վրա՝ ստեղծելով հիմքեր ապագա սերունդների համար:
3. Փաստերով հիմնավորել 5 ամենանշանակալից իրադարձությունները:
1. Քրիստոնեության ընդունումը որպես պետական կրոն
Փաստեր:
- Տրդատ III թագավորի օրոք Հայաստանը դարձավ առաջին երկիրը աշխարհում, որը քրիստոնեությունը հայտարարեց պետական կրոն:
- Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչի ջանքերով Հայաստանը ընդունեց քրիստոնեությունը՝ ինչը դարձավ հիմք հայ ինքնության պահպանման համար հաջորդ դարերում:
- Քրիստոնեության ընդունումը խորը ազդեցություն ունեցավ հայ մշակույթի, գրականության և ճարտարապետության վրա, նպաստելով եկեղեցիների և վանքերի կառուցմանը:
- Այս իրադարձությունը ոչ միայն ամրապնդեց Հայաստանի ներքին միասնությունը, այլև տվեց երկիրը մեկ քայլ առաջ դեպի ավելի մեծ միջազգային ճանաչում:
Կարևորության հիմնավորում: Քրիստոնեության ընդունումը փոխեց Հայաստանի հոգևոր և մշակութային ուղղությունները, և այդ հավատքը կարևոր դեր խաղաց Հայաստանի պատմության, ինչպես նաև ինքնության պահպանման հարցում օտար զավթիչների և ծանր պայմանների ներքո:
2. Սարդարապատի ճակատամարտը
Փաստեր:
- Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում, թուրքական բանակը ներխուժեց Հայաստանի տարածք՝ նպատակ ունենալով ոչնչացնել մնացած հայ բնակչությանը:
- Սարդարապատի ճակատամարտում հայերը հսկայական հերոսություն ցուցաբերեցին՝ թուրքական ուժերին պարտության մատնելով և կանխելով Հայաստանի վերջնական կործանումը:
- Սա հիմք դրեց Հայաստանի առաջին Հանրապետության հիմնադրմանը, որը հռչակվեց մայիսի 28-ին, 1918 թ.:
- Հայերը հաղթեցին այս ճակատամարտում՝ առանց արտաքին էական օգնության, ցույց տալով իրենց ռազմական և կազմակերպչական ունակությունները:
Կարևորության հիմնավորում: Սարդարապատի ճակատամարտը դարձավ Հայաստանի ազգային անկախության հիմքը և փրկեց հայ ազգը ֆիզիկական կործանումից: Առանց այս հաղթանակի հնարավոր չէր լինի առաջին հանրապետության հիմնադրումը:
3. Մեծ Եղեռնը
Փաստեր:
- Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցավ հայ ժողովրդի համակարգված ոչնչացման ծրագիրը, որի հետևանքով 1.5 միլիոն հայեր սպանվեցին:
- Սա հանդիսացավ 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությունը, որի ընթացքում ոչ միայն մարդկային կորուստներ եղան, այլև ավերվեց հայ մշակութային և հոգևոր ժառանգությունը Արևմտյան Հայաստանում:
- Չնայած միջազգային արձագանքին, ցեղասպանությունը մինչ օրս մնում է չճանաչված Թուրքիայի կողմից:
- Հայերը դարձան աշխարհասփյուռ ժողովուրդ, ինչը արմատապես փոխեց հայ ժողովրդի պատմական ու մշակութային ուղին:
Կարևորության հիմնավորում: Մեծ Եղեռնը ոչ միայն սարսափելի կորուստներ բերեց հայ ազգին, այլև փոխեց հայերի ապագան՝ ստիպելով նրանց բախվել տարաբնակության խնդիրներին: Հայկական սփյուռքի ձևավորումը հենց այս իրադարձության ուղիղ հետևանքն է:
4. Արարատյան կաթողիկոսության հիմնադրումը
Փաստեր:
- 4-րդ դարի ընթացքում Վաղարշապատի մոտ գտնվող Էջմիածնում հիմնադրվեց հայ եկեղեցու կենտրոնը՝ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը:
- Էջմիածինը դարձավ հայկական հոգևոր կյանքի կենտրոնը՝ միավորելով հայ ազգը հոգևոր առաջնորդության ներքո:
- Մայր Աթոռի հիմնադրումը դարձավ հայ եկեղեցական կառավարման և մշակութային զարգացման հիմքը, ինչը օգնեց հայերին պահպանել իրենց ինքնությունը օտար զավթիչների տարիներին:
Կարևորության հիմնավորում: Արարատյան կաթողիկոսության և Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի հիմնադրումը ամրապնդեցին հայերի հոգևոր ու ազգային միասնությունը: Քրիստոնեական հավատի և եկեղեցու միջոցով հայերը կարողացան պահպանել իրենց ինքնությունը նույնիսկ օտար տիրապետության տակ:
5. Սումգայիթի ջարդերը և Ղարաբաղյան պատերազմը
Փաստեր:
- 1988 թ. Սումգայիթում տեղի ունեցան հայերի կոտորածներ՝ ինչը սկիզբ դրեց Արցախի անկախության պայքարին:
- Լեռնային Ղարաբաղի հայերը սկսեցին զինված պայքար՝ ազերիների կողմից ճնշման և կոտորածների դեմ:
- Արցախյան պատերազմի արդյունքում հայկական ուժերը հաղթեցին, և Լեռնային Ղարաբաղը փաստացի անկախացավ, չնայած որ դա միջազգային հանրության կողմից չճանաչվեց:
- Պատերազմի ավարտը հիմք դրեց Հայաստանի և Արցախի Հանրապետության համար նոր քաղաքական ուղղություններ մշակելուն, որը դարձավ հայկական ինքնապաշտպանության հաջողված օրինակներից մեկը:
Կարևորության հիմնավորում: Ղարաբաղյան պատերազմը ոչ միայն հայկական ինքնապաշտպանության հաջողված օրինակ էր, այլև ցույց տվեց հայերի պատրաստակամությունը պաշտպանելու իրենց իրավունքներն ու հայրենիքը:
4. Ներկայացնել 5 ամենակարևոր հայտնագործությունները:
1. Մեսրոպ Մաշտոցի կողմից հայերեն գրերի ստեղծումը
Փաստեր:
- Մեսրոպ Մաշտոցը ստեղծեց հայոց այբուբենը՝ հիմք դնելով հայոց լեզվի և գրականության զարգացմանը:
- Հայոց գրերի ստեղծումը կարևոր դեր ունեցավ հայ մշակույթի, կրոնական և գիտական գրականության պահպանման գործում:
- Մաշտոցի այբուբենն օգտագործվում է մինչ օրս, ինչն ապահովեց լեզվի և ազգային ինքնության շարունակականությունը:
- Հայոց գրերի միջոցով թարգմանվեցին սուրբ գրությունները, որը կարևոր նշանակություն ունեցավ հայ ժողովրդի քրիստոնեական դավանանքի ամրապնդման գործում: Կարևորության հիմնավորում:
Հայերեն գրերի ստեղծումը թույլ տվեց հայ ժողովրդին պահպանել և փոխանցել իրենց լեզուն, մշակույթն ու պատմությունը սերունդներին, ինչը հատկապես կարևոր էր օտար զավթիչների պայմաններում ազգային ինքնության պահպանման համար:
2. Վիկտոր Համբարձումյանի կողմից աստղագիտական հայտնագործությունները
Փաստեր:
- Վիկտոր Համբարձումյանը 20-րդ դարի ամենահայտնի աստղագետներից մեկն է, ով հիմնեց աստղագիտական ֆիզիկայի նոր ուղղություններ:
- Համբարձումյանը հայտնագործեց աստղերի և գալակտիկաների առաջացման գործընթացները և ստեղծեց նոր մոդելներ աստղային էվոլյուցիայի մասին:
- Նրա հիմնած Բյուրականի աստղադիտարանը դարձավ գիտական կենտրոն՝ կարևոր հայտնագործություններով միջազգային գիտական շրջանակներում:
- Համբարձումյանի աշխատանքի արդյունքում հայաստանցի գիտնականները մասնակցեցին բազմաթիվ միջազգային աստղագիտական նախագծերին: Կարևորության հիմնավորում:
Համբարձումյանի գիտական գործունեությունը ոչ միայն հսկայական նշանակություն ունեցավ միջազգային աստղագիտության զարգացման համար, այլև բարձրացրեց Հայաստանի գիտական հեղինակությունը ամբողջ աշխարհում:
3. Ալեքսանդր Թամանյանի կողմից Երևանի գլխավոր հատակագծի ստեղծումը
Փաստեր:
- Ալեքսանդր Թամանյանը, լինելով 20-րդ դարի հայ նշանավոր ճարտարապետներից մեկը, ստեղծեց Երևանի նոր հատակագիծը, որը հիմք դարձավ ժամանակակից Երևանի կառուցապատման համար:
- Նրա մշակած հատակագծով Երևանը դարձավ կանոնավոր և ժամանակակից քաղաք՝ հաշվի առնելով հնագույն հայկական ճարտարապետության ավանդույթները:
- Թամանյանի պլանը ոչ միայն ներառեց նորարարական մոտեցումներ քաղաքաշինության մեջ, այլև նպաստեց քաղաքի տնտեսական, մշակութային և սոցիալական զարգացմանը:
- Նրա շնորհիվ Երևանը վերածվեց Կովկասի կարևորագույն մշակութային կենտրոններից մեկի: Կարևորության հիմնավորում:
Թամանյանի աշխատանքը հիմք դրեց Երևանի ժամանակակից կառուցապատմանն ու զարգացմանը, ինչը դարձավ հայկական ճարտարապետության և մշակույթի կարևորագույն ներդրումներից մեկը 20-րդ դարում:
4. Հովհաննես Ադամյանի գունավոր հեռուստատեսության համակարգը
Փաստեր:
- Հովհաննես Ադամյանը (Հովհաննես Ադամյան) ստեղծեց գունավոր հեռուստատեսության համակարգը՝ դառնալով գունավոր հեռուստատեսության տեխնոլոգիայի հիմնադիրներից մեկը:
- Ադամյանի գունավոր հեռարձակման տեխնոլոգիան 1925 թվականին փորձարկվեց և հաջողությամբ օգտագործվեց հեռուստատեսության առաջին գունավոր պատկերների ցուցադրման համար:
- Ադամյանի աշխատանքը կարևոր քայլ էր հեռուստատեսության պատմության մեջ և հիմք հանդիսացավ գունավոր հեռուստատեսության հետագա զարգացման համար:
- Նրա հայտնագործությունը ազդեց ոչ միայն հեռուստատեսության, այլև կինոարդյունաբերության և զվարճանքի այլ ոլորտների վրա: Կարևորության հիմնավորում:
Ադամյանի հայտնագործությունը մեծ ազդեցություն ունեցավ 20-րդ դարի մեդիայի և հաղորդակցության տեխնոլոգիաների վրա՝ դառնալով կարևոր քայլ հեռուստատեսության զարգացման գործում:
5. Էմիլ Արտին և նրա ներդրումը մաթեմատիկայի մեջ
Փաստեր:
- Էմիլ Արտինը համարվում է 20-րդ դարի ամենաազդեցիկ մաթեմատիկոսներից մեկը, ով զգալի ներդրում ունեցավ հանրահաշվի և թվերի տեսության ոլորտում:
- Նա հայտնի է Արտինի L-ֆունկցիայի և Արտինի փոխադարձության օրենքի հայտնագործություններով, որոնք մեծապես ազդեցին մաթեմատիկայի հետագա զարգացման վրա:
- Արտինի աշխատանքները խորը ազդեցություն ունեցան մաթեմատիկայի ֆունդամենտալ հետազոտությունների և կիրառական գիտությունների վրա:
- Արտինը դասավանդել է ԱՄՆ-ի և Գերմանիայի խոշոր համալսարաններում, և նրա տեսական աշխատանքները լայն ճանաչում գտան ամբողջ աշխարհում: Կարևորության հիմնավորում:
Էմիլ Արտինի հայտնագործությունները լայն տարածում գտան մաթեմատիկայի տեսական հետազոտություններում՝ դարձնելով նրան գիտական մեծության և միջազգային ճանաչման արժանացած գիտնական: