23.09.25,9 րդ դասարան

22.09

1. Կետերի փոխարեն գրիր համապատասխան տառը, երկհնչյունը և կրկնակ բաղաձայնը:
Օլիմպոսը, որտեղ անցկացվում էին օլիմպ. կան խաղերը, հին հույների գլխավոր սր.ավայրերից մեկն էր: Յուրաքանչյուր չորս տարին մեկ տասնյակ հազարավոր ու.տագնաց էր հավաքվում այնտեղ: Եվ գալիս էին ոչ միայն Հունաստանի բնակիչները: Ող. գարունն ու ամառը դեպի Օլիմպոս էին լողում նավեր նաև Իտալ. յից, Սիցիլ. յից, Փոքր Աս.այի ափամերձ քաղաքներից, էգեյան ծովի կղզիներից:

Օլիմպոսի գլխավոր սր.ությունը գերագույն աստծո` Զ.սի տաճարն էր: Տաճարի խորքում խոյանում էր Զևսի վիթխարի ար.անը` փառաբանված որպես հին աշխարհի յոթ հրաշալիքներից մեկը: Հունաստանում դժբախտ էին համարում այն մարդուն, որը չէր տեսել Ֆիդիասի այդ հանճարեղ ստեղծագործությունը:

«Մարդկանց և աստվածների թա.ավոր» Զևսը նստած էր հոյակապ ու ճոխ զար.արված գահին: Նրա մարմնի վերին մասը մերկ էր, ներք.ի մասը` փաթաթված թանկարժեք թիկնոցով: Զևսը մի ձեռքում պահում էր Նիկե աստվածուհու ար.անը, մյուսում` գավազանը, որը պսակված էր նրա սր.ազան թ.չունի` արծվի պատկերով: Ձիթենու ճյուղերից պսակը զար.արում էր աստծո գլուխը:

Զևսի հսկայական ար.անի վրա Ֆիդիասի հետ աշխատող աշակերտներին սարսափեցնում էին ար.անի ահռելի չափերը: Ար.անը տաճարի ներքին տարածության մեկ ե.որդն էր զբաղեցնում: Գահին նստած Զևսի գլուխը համարյա կպչում էր առաստաղին:
Նրա հա.ուստը, գլխի պսակն ու ժապավենները, ձեռքի Նիկեի հա.ուստն ու հա.թական պսակը պայծառ, շողշողացող ոսկուց էին: Զևսի գլուխն ու մարմինը, Նիկեի ամբո.ջ կերպարանքը փղոսկրից էին: Փղոսկրի ջերմ, դեղնավարդագույն երանգը Զևսի պատկերին զարմանալի կեն.անություն էր տալիս:
Զևսի պատկերը դիտողի համար տպավորիչ էր ոչ միայն իր վեհությամբ: Դեմքին մի արտասովոր հմայք կար` խաղաղության, անհուն իմաստնության ու բարության զգացում: Եվ միևնույն ժամանակ աստվածային հզորություն էր դրոշմված նրա ող. կերպարի վրա: Ում հաջողվել էր տեսնել Ֆիդիասի Զևսին, պնդում էր, որ ինքը ոչ թե ար.ան, այլ իսկական աստվածությունն է տեսել:

Օլիմպոսը, որտեղ անցկացվում էին օլիմպիական խաղերը, հին հույների գլխավոր սրահներից մեկն էր: Յուրաքանչյուր չորս տարին մեկ տասնյակ հազարավոր զբոսաշրջիկ էր հավաքվում այնտեղ: Եվ գալիս էին ոչ միայն Հունաստանի բնակիչները: Ողջ գարունն ու ամառը դեպի Օլիմպոս էին լողում նավեր նաև Իտալիայից, Սիցիլիայից, Փոքր Ասիայի ափամերձ քաղաքներից, էգեյան ծովի կղզիներից:

Օլիմպոսի գլխավոր սրահը գերագույն աստծո՝ Զևսի տաճարն էր: Տաճարի խորքում խոյանում էր Զևսի վիթխարի արձանը՝ փառաբանված որպես հին աշխարհի յոթ հրաշալիքներից մեկը: Հունաստանում դժոխք էին համարում այն մարդուն, որը չէր տեսել Ֆիդիասի այդ հանճարեղ ստեղծագործությունը:

«Մարդկանց և աստվածների թագավոր» Զևսը նստած էր հոյակապ ու ճոխ զարդարված գահին: Նրա մարմնի վերին մասը մերկ էր, ներքևի մասը՝ փաթաթված թանկարժեք թիկնոցով: Զևսը մի ձեռքում պահում էր Նիկե աստվածուհու արձանը, մյուսում՝ գավազանը, որը պսակված էր նրա սրահային թռչունի՝ արծվի պատկերով: Ձիթենու ճյուղերից պսակը զարդարում էր աստծո գլուխը:

Զևսի հսկայական արձանի վրա Ֆիդիասի հետ աշխատող աշակերտներին սարսափեցնում էին արձանի ահռելի չափերը: Արձանը տաճարի ներքին տարածության մեկ երրորդն էր զբաղեցնում: Գահին նստած Զևսի գլուխը համարյա կպչում էր առաստաղին:

Նրա հագուստը, գլխի պսակն ու ժապավենները, ձեռքի Նիկեի հագուստն ու հագնված պսակը պայծառ, շողշողացող ոսկուց էին: Զևսի գլուխն ու մարմինը, Նիկեի ամբոխային կերպարանքը փղոսկրից էին: Փղոսկրի ջերմ, դեղնավարդագույն երանգը Զևսի պատկերին զարմանալի կենդանություն էր տալիս:

Զևսի պատկերը դիտողի համար տպավորիչ էր ոչ միայն իր վեհությամբ: Դեմքին մի արտասովոր հմայք կար՝ խաղաղության, անհուն իմաստնության ու բարության զգացում: Եվ միևին ժամանակ աստվածային հզորություն էր դրոշմված նրա ամբողջ կերպարի վրա: Ում հաջողվել էր տեսնել Ֆիդիասի Զևսին, պնդում էր, որ ինքը ոչ թե արձանը, այլ իսկական աստվածությունն է տեսել:

2. .Լրացրու’ բաց թողնված տառերը,  երկհնչյունները, կրկնակ բաղաձայնները:

Դժո.ք, ա.բողջ, վար.ավճար, կար.ապահ, անօ.ևան, անջր.ի, բամ.. տա.տակամած, բացօ.յա, անդո..ավետ, առ..ծ, անդրավարտի-, մ..կահողմ, սիգապան.,  խոր.ուբոր.,  կմա.ք, կ.կտուր,  ճեպ.նթաց, սանդու.ք, օր.րդ :

դժոխք, ամբողջ, վառավճար, կարապետ, անօթևան, անջրի, բամբակատակամած, բացօթյա, անդոստավետ, առաստծ, անդրավարտի, մերձկահողմ, սիգապանիկ, խորոբորիկ, կմախք, կոկտուր, ճեպանցթոաց, սանդուկ, երկրորդ

3. Կազմի’ր   6 բառ`   սյունակներից    ընտրելով  մեկական  արմատ.
դրախտ                կեր
խոտ                    բաժին
մաս              դիմակ
խոժոռ                հավ
մրջյուն               խցիկ
բեռ                     բույն

դրախտկեր

խոտաբաժին

մասդիմակ

խոժորահավ

մրջյունխցիկ

բեռնբույն

4..Յուրաքանչյուր   սյունակից   ընտրելով մեկական  նախածանց  և արմատ` կազմի’ր  6  նախածանցավոր   բառ.

ենթ         սրահ

նախ       դարձյալ

հար        բաժին

արտ       տևել

վեր         ձեռք

առ          սահման

ներսրահ

նախադարձյալ

աբարաժին

արտատևել

վերահեղ

առասահման

5.. Յուրաքանչյուր սյունակից  ընտրելով մեկական վերջածանց և արմատ` կազմի’ր  6 վերջածանցավոր բառ.      ‘

պահել       ոտ

խաչագող               ան

կալվածատեր         ոն

յուղել                  յալ

հավելավճար         ածո

իշխել                   ություն

պահելոտ

խաչագողան

կալվածատերոն

յուղելյալ

հավելավճարածո

իշխելություն

Ատոմի կառուցվածքը

Ի՞նչ կառուցվածք ունի ատոմը՝ ըստ Ռեզերֆորդի:
Ատոմը կազմված է փոքր, դրական լիցքավորված միջուկից և նրա շուրջը պտտվող էլեկտրոններից։

Ինչո՞վ են միմյանցից տարբերվում տարբեր քիմիական տարրերի ատոմները:
Տարբերվում են միջուկում գտնվող պրոտոնների քանակով։

Ո՞րն է տվյալ քիմիական տարրի գլխավոր բնութագիրը։
Պրոտոնների (կամ միջուկային լիցքի) քանակը։

Ի՞նչ մասնիկներ կան միջուկում:
Պրոտոններ և նեյտրոններ։

Ինչպիսի՞ն է ջրածնի, հելիումի, բերիլիումի ատոմների կառուցվածքը:

  • Ջրածին՝ 1 պրոտոն, 1 էլեկտրոն
  • Հելիում՝ 2 պրոտոն, 2 նեյտրոն, 2 էլեկտրոն
  • Բերիլիում՝ 4 պրոտոն, 5 նեյտրոն, 4 էլեկտրոն
  1. Ինչպե՞ս են առաջանում դրական իոնները, բացասական իոնները:
  • Դրական՝ երբ ատոմը կորցնում է էլեկտրոն
  • Բացասական՝ երբ ատոմը ստանում է էլեկտրոն

Ո՞րն է էլեկտրական լիցքի պահպանման օրենքը:
Ընդհանուր լիցքը չի փոխվում՝ միայն բաշխվում է մարմինների միջև։

Ո՞վ և ե՞րբ է հայտնագործել էլեկտրոնը։
Ջոզեֆ Թոմսոնը, 1897 թվականին։

Ի՞նչ լիցքով է լիցքավորված էլեկտրոնը:
Բացասական լիցքով։

Ատոմի ներսում ինչի՞ շուրջն են պտտվում էլեկտրոնները։
Միջուկի շուրջը։

Ի՞նչ լիցքով է լիցքավորված ատոմի միջուկը։
Դրական լիցքով։

Քիմիական տարբեր տարրերի ատոմներն ինչո՞վ են տարբերվում միմյանցից։
Պրոտոնների քանակով։

Ինչու՞ սովորական պայմաններում մարմինը լիցք չունի:
Քանի որ դրական և բացասական լիցքերը հավասար են։

Բացատրեք հպված մարմինների էլեկտրականացման երևույթը:
Երբ երկու մարմին շփվում են, էլեկտրոնները անցնում են մեկից մյուսը, առաջացնելով լիցքեր։

Բացատրե՛ք հպված մարմինների էլեկտրականացման երևույթը:
Նույնն է՝ շփման արդյունքում էլեկտրոնների փոխանակությամբ առաջանում են լիցքեր։

Ինչո՞ւ շփումով էլեկտրականացնելիս մարմինների վրա առաջանում են բացարձակ արժեքով հավասար, բայց տարանուն լիցքեր:
Քանի որ էլեկտրոնները պարզապես փոխանակվում են, ընդհանուր լիցքը պահպանվում է։

Գոյականի հոլովները, գործնական աշխատանք

1. Բառաշարքում ընդգծիր ի հոլովման պատականող 6 բառ:

Ուղղական հոլովը փոփոխություն չունի, պատասխանում է ով, ովքե՞ր, ի՞նչ(ը), ինչե՞ր(ը)։
Տեքստում ուղղական հոլով են․

Սևանը, մարգարիտն, հպարտությունը, Սևանա լիճը, լիճը, լեռնաշղթաներով, անտառներով, տեսարան, գետեր, գետը, տեսքը, երկնքի կապույտի հետ, ափը, ամպերը, լեռնաշխարհից, հայելին, օր, լիճը, ջուրը, օրերին, օրերին, գիշերները, լույսի ներքո։

2. Բառաշարքում ընդգծիր ու հոլովման պատկանող 6 բառ:

Բանաստեղծ

Ուղղ․ բանաստեղծ

Սեռ․ բանաստեղծի

Տրակ․ բանաստեղծին

Հա․ բանաստեղծը

Բացառ․ բանաստեղծից

Գործ․ բանաստեղծով

Ներգոյ․ բանաստեղծում

Փողոց

Ուղղ․ փողոց

Սեռ․ փողոցի

Տրակ․ փողոցին

Հա․ փողոցը

Բացառ․ փողոցից

Գործ․ փողոցով

Ներգոյ․ փողոցում

Նավ

Ուղղ․ նավ

Սեռ․ նավի

Տրակ․ նավին

Հա․ նավը

Բացառ․ նավից

Գործ․ նավով

Ներգոյ․ նավում

Ծերունի

Ուղղ․ ծերունի

Սեռ․ ծերունու

Տրակ․ ծերունուն

Հա․ ծերունին

Բացառ․ ծերունուց

Գործ․ ծերունով

Ներգոյ․ ծերունու մեջ

3.Բառաշարքում ընդգծիր վա հոլովման պատկանող 6 բառ:

Ծառ – ծառի

Գիրք – գրքի

Ուտելիք – ուտելիքի

Մայր – մոր (ո հոլովում)

Շուն – շան (ա հոլովում)

Աղջիկ – աղջկա (արտաքին ա հոլովում)

Աշուն – աշնան (ան հոլովում)

Ուսում – ուսման (ան հոլովում)

Ապակի – ապակու (ու հոլովում)

Հորեղբայր – հորեղբոր (ո հոլովում)

4.Բառաշարքում ընդգծիր ան հոլովման պատկանող 6 բառ:

Հրավեր – հրավերի
Երեկոյան ստացա ընկերոջս հրավերի նամակը։

Ստորոտ – ստորոտի
Գյուղը տարածվել էր լեռան ստորոտի մոտ։

Բարձունք – բարձունքի
Զորքը շարժվում էր դեպի լեռան բարձունքի կողմ։

Ճանապարհ – ճանապարհի
Մեր մեքենան կանգնած էր գյուղի ճանապարհի վրա։

Այգի – այգու
Մեր տունը թաքնված էր ծիրանի այգու խորքում։