Опасный, Смертельный, Змейиный-Яд

Красивый, Смелый, Привлекательный-Малчик

Спелый, Вкусный, Жёлтоый-Банан

Разноцветный, государственный, официальный-Флаг

Ա1 | Հասկացություններ և անուններ

Բնութագրի՛ր:

Բիայնիլի-Ուրարտու • Տուշպա • Սալմանասար III • Սարդուրի I • Իշպուինի • Մենուա

Երկաթի դար • Սեպագիր • Վերափոխություն

Ա2 | Հիմնական գաղափարներ

ա. Ներկայացրո՛ւ։ Ե ՞րբ է ստեղծվել Վանի թագավորությունը։ Ի՞նչ այլ անուններով է այն հայտնի։

վանի թագավորությունը ստեղծվել է 861 թվականին վանի թագավորությունը նաև հատնի էր Վանա, Ուրմիո և Սևանա լճերի ավազաններն ու դրանց հարակից ընդարձակ տարածքները։

բ. Բացատրի՛ր։ Ի՞նչ դեր ուներ երկաթը թագավորության կյանքում, ինչպե՞ս էր այն նպաստում

թագավորության կայացմանը։

Վանի թագավորության՝ պատմության ասպարեզ մտնելը համընկավ երկաթի

դարի բուռն զարգացման ժամանակաշրջանին։

գ. Ներկայացրո՛ւ և վերլուծի՛ր։ Ի՞նչ միջոցներ ձեռնարկեցին Վանի արքաները՝ երկիրը միավորելու,

ընդլայնելու և կայունացնելու

համար: Ինչո՞ւ։

Երկաթի կիրառումը տարածաշրջանում վճռորոշ դարձավ Վանի թագավորության

ի հայտ գալով , որտեղ երկաթն ի սկզբանե լայն կիրառություն

ուներ։ Երկաթի հանքեր կային հատկապես երկրի կենտրոնական և արևմըտյան

հատվածներում։ Թագավորության զինվորները կրում էին երկաթե թրեր

և երկաթե ծայրով նիզակներ։ Դա հնարավորություն տվեց ավելի արդյունավետորեն

պայքարելու հակառակորդ Ասորեստանի դեմ, որի զորքը ևս զինված

էր

երկաթյա զենքերով։ Երկաթի կիրառումը (երկաթե խոփեր, բահեր, մանգաղներ

և այլն) մեծ առաջընթաց ապահովեց նաև գյուղատնտեսության մեջ:

Անուն- Ալեքս  

Ազգանուն- Մելիքյան

Դասարան- 7-6

1.Պատասխանում ենք հարցերին

• Փորձիր պատասխանել

• մեկ դարը 100 տարի է

• մեկ հազարամյակը 10 դար է

• մեկ տարին 356 օր ունի

• մեկ օրը ՝ ունի 24 ժամ

2.Լրացնել օրինակին համապատասխան.գտնել նշված թիվը որերորդ դարի որ կեսին է համապատասխանում:

Օր.-22թ.-I դար I կես

200թ.— II դար II կես Ք.ա.155թ.

251թ.—III դար II կես Ք.ա.300թ.

501թ.—VI դար I կես Ք.ա.555թ.

1000թ.—X դար Ք.ա.905թ.

2020թ.- XXI դար Ք.ա.2000թ.

3. Ինչ են ուսումնասիրում, բացահայտում

• հնագետները,

• ազգագրագետները,

• դրամագետները

Հնագետները֊հնագույն նմուշներ ազգագրագետները֊ազգային ավանդույթները
դրամագետները֊ արժույթը

4.Ինչ է հայրենիքը քեզ համար:

Հայրենիքը իմ տունն է,ես եմ ։

5. Քարտեզից օգտվելով գրիր.

Ա.Հայակական լեռնաշխարհից սկիզբ առնող 5խոշոր գետերը

Կուռ, Եփրատ Տիգրիս, Արաքս, Ճորոխ։

Բ.Երեք խոշոր լճերն իրենց հին անվանումներով
Վանալիճ, Սևանալիճ, Ուրմիո։

Գ.Հինգ բարձր լեռները

Արարատ,Արա լեռ,Գեղամա լեռներ,Աժդահակ,Սպիտակասար

6. Լրացրու բաց թողնված նահանգները/«աշխարհները»/

7. Թվարկել Հայկական լեռնաշխարհի վաղ պետական կազմավորումները, դրանցից մեկը գրավոր ներկայացնել մի քանի նախադասությամբ:
Արատտա,Հայասա թագավորությունը ,Նաիրի երկիր։

Նաիրի, երկիր Հայկական լեռնաշխարհում մ.թ.ա. 14- 10-րդ դարերում, Վանա լճի մերձակա տարածքները բնակեցնող հուրի-հայկական ցեղերի ասորերեն անվանումը, որը նշանակում է «գետեր»

8. Այս ընթացքում մեր ուսումնասիրած որ թեման էր դուր եկել, հիմնավորիր ինչու:

Նեոլիթ(Նոր քարե դար) Պալեոիթ(հին քարե դար)

Գ․ Մխիթարյան մաս 1

Տարբերակ 1

I. 1․100մլ

II. 3․10մլ

III. 4․ 76մլ

Պատրաստել տեսանյութեր-պատումներ- ձեր շրջապատում,առօրյայում հանդիպած ֆիզիկական երևույթների վերաբերյալ՝մեխանիկական(իներցիայի երևութ,հավասարաչափ և անհավասարաչափ,հավասարաչափ արագացող  շարժումներ),ջերմային,լուսային,էլեկտրական,մագնիսական և այլն:

Տեսանյութի պատումի մեջ լինի  մեկնաբանություն և եզրակացություն:

Վերը նշված երևույթների վերաբերյալ կարող են  լինել թարգմանություններ համացանցից վերցրած տեսանյութերի: 

Այն, ինչ մեզ շրջապատում է ՝ օդը, ջուրը, հողը, երկնային մարմինները և այլն, անվանում են բնություն:
Բնությունն ուսումնասիրում են ֆիզիկան, կենսաբանությունը, աշխարհագրությունը, քիմիան և այլ գիտություններ: Բնությունն ուսումնասիրող գիտություններն ունեն ընդհանուր անվանում՝ բնական գիտություններ: Բնական գիտությունների ուսումնասիրությունների արդյունքներն օգնում են մարդուն բնությունից ստանալ այն, ինչ անհրաժեշտ է մարդուն՝ կյանքի որակը բարձրացնելու, ճիշտ և լավ ապրելու համար՝ հնարավորինս քիչ վնաս հասցնելով նրան:Բնական գիտություններն առանձին հիմնարար գիտությունների՝ ֆիզիկայի, կենսաբանության, քիմիայի ուսումնասիրության առարկաները որոշակի են: Օրինակ` ֆիզիկան ուսումնասիրում է բնության ընդհանուր օրենքները և երևույթները,
 իսկ կենսաբանությունը՝ կենդանի օրգանիզմները:Քիմիայի ուսումնասիրության առարկան նյութերն են, դրանց հատկությունները, բաղադրությունը, կառուցվածքը, մեկը մյուսին վերածվելու որակական և քանակական փոփոխություններն ու դրանց ղեկավարելու եղանակները:

Այսօր անհնար է կյանքը պատկերացնել առանց քիմիայի: Դուք յուրաքանչյուր քայլի հանդիպում եք քիմիական արդյունաբերության արտադրանքի՝ գեղեցիկ գործվածքների, պոլիէթիլենային թաղանթների, պլաստմասսե  և այլ  իրերի:

Լրացուցիչ տնային առաջադրանք

1. Որո՞մնք են բնական գիտությունները:Թվարկե՛ք դրանք:
2. Ի՞նչ է ուսումնասիրում քիմիա գիտությունը:
3. Ի՞նչ է ուսումնասիրում կենսաբանություն և ֆիզիկա գիտությունները:
4. Նկարե՛ք ձեր տան օգտագործվող մի քանի փայտե իրեր:

Մարմին և նյութ

Մեզ շրջապատում են բազմատեսակ առարկաներ, որոնցից յուրաքանչուրն ունի իր անվանումը: Օրինակ` բաժակ, սեղան, համակարգիչ և այլն:Բոլոր առարկաներն ունեն ընդհանուր անվանում՝ ֆիզիկական  մարմին: Յուրաքանչուր ֆիզիկական մարմին ունի որոշակի ձև, զանգված ու ծավալ:  
Մարմինները լինում են կենդանի ու անկենդան: Կենդանի մարմինները միասին կազմում են կենդանի բնությունը, իսկ անկենդան մարմինները՝ անկենդան բնությունը:

Բոլոր առարկաները (ֆիզիկական մարմինները) կազմված են նյութերից:
Միևնույն նյութից կարելի է պատրաստել տարբեր առարկաներ: 
Օրինակ՝ ապակուց կարելի է պատրաստել ծաղկաման, քիմիական բաժակ, փորձանոթ:
Տարբեր նյութերից կարելի է պատրաստել միատեսակ առարկաներ:
Օրինակ՝ փորձանոթների կանգնակ կարելի է պատրաստել փայտից, պլաստմասսայից կամ երկաթից:
Նյութերը  բաժանվում են երկու խմբի՝ օրգանական և անօրգանական:    

Դասարական աշխատանք
Պատասխանել հարցերին

1. Ապակուց պատրաստված բաժակը նյու՞թ է , թե՞ մարմին:
2. Անվանե՛ք որևէ իր,որը կարելի է պատրաստել տարբեր նյութերից:
3. Անվանե՛ք մի քանի առարկա ,որոնք կարելի է պատրաստել մեկ նյութից:

Լրացուցիչ տնային աշխատանք
Պատասխանել հարցերին

1. Թվարկե՛ք նյութեր,որոնք դուք կարող եք գտնել ձեր տանը,և նշեք ,թե ինչի համար են նրանք օգտագործվում:
2. Հետվյալ շարքից առանձնացրե՛ք մարմինների և նյութերի անունները՝
   ջերմաչափ, ջուր, պարաֆին, մոմ, պղինձ, մատանի, պոլիէթիլեն,ապարանջան,արծաթ,սեղան, փայտ,դանակ, երկաթ,ալյումին:
3. Լրացրե՛ք բաց թողած նյութերի անունները.
   ա. ,,,,,,,,, լար բ. …………… պատառաքաղ
   գ. ………… գնդակ դ. …………… բաժակ
   ե. ………… քանոն ե. ………….. սեղան

Գործնական պարապմունքները սկսելուց առաջ պետք է նախ ծանոթանանք անվտանգության կանոններին և գործնական պարապմունքների նախապատրաստման ու կատարման հրահանգներին:
Բոլոր բնական գիտությոնները փորձարարական են,իսկ փորձ դնելու համար հաճախ անհրաժեշտ է ունենալ հատուկ սարքավորւմներ:Քիմիկոսներն իրենց հետազոտություններում օգտագործում են տաքացնող սարքեր , օրինակ՝ սպիրտայրոց ,տարբեր քիմիական ամանեղեն,կալան և այլն

1.Սպիրտայրոց (սպիրտային լամպ)

Սպիրտայրոցի կառուցված է՝

1. Հեղուկաման (ապակյա կամ մետաղյա անոթ)
2. սկավառակով խողովակ
3. բամբակե պատրույգ
4. թասակ

Հեղուկամանի մեջ ձագարով լցվում է էթիլ (գինու) սպիրտ` ամանի ծավալի 2/3-ից ոչ
ավելի, սկավառակով խողովակի մեջ մտցվում է բամբակե պատրույգ այնպես, որ ծայրը
խողովակից դուրս մնա 5-6 մմ: Երբ սպիրտայրոցը չի օգտագործվում, այն փակում են
թասակով: Վառում են սպիրտայրոցը այրվող լուցկով: Չի կարելի այն վառել մեկ այլ
սպիրտայրոցով. դա կարող է հրդեհի պատճառ դառնալ: Սպիրտայրոցի բոցը չի կարելի
հանգցնել փչելով. դա վտանգավոր է. պարզապես պետք է ծածկել թասակով:

Սպիրտայրոցի բոցի առավելագույն ջերմաստիճանը 360օC է:Մի քանի անգամ վառե՛ք և հանգցրե՛ք սպիրտայրոցը՝ պահպանելով կանոնները:
Հիշե՛ք
Չի կարելի սպիրտայրոցը վառել մեկ այլ սպիրտայրոցով. դա կարող է հրդեհի պատճառ դառնալ:
Չի կարելի սպիրտայրոցի բոցը հանգցնել փչելով. դա վտանգավոր է. պարզապես պետք է ծածկել թասակով:
Մետաղյա կալան(Շտատիվ)
Շտատիվը (ամրակալան) կազմված է թուջե կամ պողպատե տակդիրից, դրան
ամրացված մետաղե ձողից, որին սեղմակներով միացված են թաթը եւ օղը : Թուլացնելիս սեղմակն առանձին կամ թաթի եւ օղակի հետ միասին կարելի է պտտել ձողի շուրջը, տեղաշարժել վերեւ կամ ներքեւ: Այսպիսով, թաթը կամ օղակը ձողին կարելի է ամրացնել տարբեր բարձրությունների վրա եւ տարբեր անկյունների տակ: Ամրակալը ծառայում է փորձերի ընթացքում սարքերն ամրացնելու եւ կայուն դիրքով պահելու համար:

Փորձանոթներ
Նյութերով աշխատելիս քիմիկոսներն օգտագործում են հատուկ ամանեղեն: Պարզագույն փորձերը կատարում են փորձանոթներում` ապակե խողովակում, որի մի ծայրը փակ է : Եթե անհրաժեշտ է տաքացում, ապա օգտագործվում է հատուկ բռնիչ :

 Քիմիական ամանեղեն, տեսակները, անվանումները

Քիմիական լաբորատորիայում առավել հաճախ օգտագործում են ապակե եւ հախճապակե ամանեղեն : Ցանկացած քիմիական փորձասենյակում առկա են քիմիական բաժակներ եւ անոթներ` տարբեր չափերի եւ ձեւերի: