1.Կետերի փոխարեն գրիր համապատասխան տառը, երկհնչյունը և կրկնակ բաղաձայնը:

Օլիմպոսը, որտեղ անցկացվում էին օլիմպ. կան խաղերը, հին հույների գլխավոր սր.ավայրերից մեկն էր: Յուրաքանչյուր չորս տարին մեկ տասնյակ հազարավոր ու.տագնաց էր հավաքվում այնտեղ: Եվ գալիս էին ոչ միայն Հունաստանի բնակիչները: Ող. գարունն ու ամառը դեպի Օլիմպոս էին լողում նավեր նաև Իտալ. յից, Սիցիլ. յից, Փոքր Աս.այի ափամերձ քաղաքներից, էգեյան ծովի կղզիներից:

Օլիմպոսի գլխավոր սր.ությունը գերագույն աստծո` Զ.սի տաճարն էր: Տաճարի խորքում խոյանում էր Զևսի վիթխարի ար.անը` փառաբանված որպես հին աշխարհի յոթ հրաշալիքներից մեկը: Հունաստանում դժբախտ էին համարում այն մարդուն, որը չէր տեսել Ֆիդիասի այդ հանճարեղ ստեղծագործությունը:

«Մարդկանց և աստվածների թա.ավոր» Զևսը նստած էր հոյակապ ու ճոխ զար.արված գահին: Նրա մարմնի վերին մասը մերկ էր, ներք.ի մասը` փաթաթված թանկարժեք թիկնոցով: Զևսը մի ձեռքում պահում էր Նիկե աստվածուհու ար.անը, մյուսում` գավազանը, որը պսակված էր նրա սր.ազան թ.չունի` արծվի պատկերով: Ձիթենու ճյուղերից պսակը զար.արում էր աստծո գլուխը:

Զևսի հսկայական ար.անի վրա Ֆիդիասի հետ աշխատող աշակերտներին սարսափեցնում էին ար.անի ահռելի չափերը: Ար.անը տաճարի ներքին տարածության մեկ ե.որդն էր զբաղեցնում: Գահին նստած Զևսի գլուխը համարյա կպչում էր առաստաղին:
Նրա հա.ուստը, գլխի պսակն ու ժապավենները, ձեռքի Նիկեի հա.ուստն ու հա.թական պսակը պայծառ, շողշողացող ոսկուց էին: Զևսի գլուխն ու մարմինը, Նիկեի ամբո.ջ կերպարանքը փղոսկրից էին: Փղոսկրի ջերմ, դեղնավարդագույն երանգը Զևսի պատկերին զարմանալի կեն.անություն էր տալիս:
Զևսի պատկերը դիտողի համար տպավորիչ էր ոչ միայն իր վեհությամբ: Դեմքին մի արտասովոր հմայք կար` խաղաղության, անհուն իմաստնության ու բարության զգացում: Եվ միևնույն ժամանակ աստվածային հզորություն էր դրոշմված նրա ող. կերպարի վրա: Ում հաջողվել էր տեսնել Ֆիդիասի Զևսին, պնդում էր, որ ինքը ոչ թե ար.ան, այլ իսկական աստվածությունն է տեսել:

Օլիմպոսը, որտեղ անցկացվում էին օլիմպիական խաղերը, հին հույների գլխավոր սրբավայրերից մեկն էր: Յուրաքանչյուր չորս տարին մեկ տասնյակ հազարավոր ուխտագնաց էր հավաքվում այնտեղ: Եվ գալիս էին ոչ միայն Հունաստանի բնակիչները: Ողջ գարունն ու ամառը դեպի Օլիմպոս էին լողում նավեր նաև Իտալիայից, Սիցիլիայից, Փոքր Ասիայի ափամերձ քաղաքներից, էգեյան ծովի կղզիներից:

Օլիմպոսի գլխավոր սրբությունը գերագույն աստծո՝ Զևսի տաճարն էր: Տաճարի խորքում խոյանում էր Զևսի վիթխարի արձանը՝ փառաբանված որպես հին աշխարհի յոթ հրաշալիքներից մեկը: Հունաստանում դժբախտ էին համարում այն մարդուն, որը չէր տեսել Ֆիդիասի այդ հանճարեղ ստեղծագործությունը:

«Մարդկանց և աստվածների թագավոր» Զևսը նստած էր հոյակապ ու ճոխ զարդարված գահին: Նրա մարմնի վերին մասը մերկ էր, ներքին մասը՝ փաթաթված թանկարժեք թիկնոցով: Զևսը մի ձեռքում պահում էր Նիկե աստվածուհու արձանը, մյուսում՝ գավազանը, որը պսակված էր նրա սրբազան թռչունի՝ արծվի պատկերով: Ձիթենու ճյուղերից պսակը զարդարում էր աստծո գլուխը:

Զևսի հսկայական արձանի վրա Ֆիդիասի հետ աշխատող աշակերտներին սարսափեցնում էին արձանի ահռելի չափերը: Արձանը տաճարի ներքին տարածության մեկ երրորդն էր զբաղեցնում: Գահին նստած Զևսի գլուխը համարյա կպչում էր առաստաղին: Նրա հագուստը, գլխի պսակն ու ժապավենները, ձեռքի Նիկեի հագուստն ու հաղթական պսակը պայծառ, շողշողացող ոսկուց էին: Զևսի գլուխն ու մարմինը, Նիկեի ամբողջ կերպարանքը փղոսկրից էին: Փղոսկրի ջերմ, դեղնավարդագույն երանգը Զևսի պատկերին զարմանալի կենսունակություն էր տալիս: Զևսի պատկերը դիտողի համար տպավորիչ էր ոչ միայն իր վեհությամբ: Դեմքին մի արտասովոր հմայք կար՝ խաղաղության, անհուն իմաստնության ու բարության զգացում: Եվ միևնույն ժամանակ աստվածային հզորություն էր դրոշմված նրա ողջ կերպարի վրա: Ում հաջողվել էր տեսնել Ֆիդիասի Զևսին, պնդում էր, որ ինքը ոչ թե արձան, այլ իսկական աստվածությունն է տեսել:

2.Լրացրու’ բաց թողնված տառերը,  երկհնչյունները, կրկնակ բաղաձայնները:

Վար.ու, կար-ապահ,  բար-րություն, անջր-ի,  տա-տակ, բացօ-յա, անդո-ություն,  անդրավարտի-, սիգապան-,  խոր-ուբոր-,  կմա-ք,  կ-կտուր,  ճեպ-նթաց, դժո.ք:

Վարակու, կառապահ, բարրություն, անջրպետ, տատակ, բացօթյա, անդորություն, անդրավարտիք, սիգապանծ, խորդուբորդ, կմախք, կկտուր, ճեպընթաց, դժոխք:

3. Կազմի’ր   6 բառ`   սյունակներից    ընտրելով  մեկական  արմատ.
երաշտ                հունձ
խոտ                    բաժին
մաս              դիմակ
խոժոռ                հավ
մրջյուն              խցիկ
բեռ                     բույն

1.Խոտբաժին:

2.Մրջյունբույն:

3.Խոժոռդիմակ:

4.Բեռնախցիկ:

5.Երաշտմաս:

6.Հավհունձ:

4..Յուրաքանչյուր   սյունակից   ընտրելով մեկական  նախածանց  և արմատ` կազմի’ր  6  նախածանցավոր   բառ.

ենթ         գիծ

նախ       դարձյալ

հար        սպա

արտ       տևել

վեր         միշտ

առ          սահման

1.Ենթասահման:

2.Նախատևել:

3.Հարադարձյալ:

4.Արտսահման:

5.Վերդարձյալ:

6.Առմիշտ:

5.Բացատրի’ր տրված դարձվածքի իմաստը  1 բառով և կազմիր նախադասություն:

Քարը  քարին  չթողնել

Քարը քարին չթողնել – Կործանել:

Օտար նվաճողները երկիրը գրեթե քարը քարին չէին թողել:

6. Տրված բառակապակցության  ուղղակի և դարձվածքային իմաստներով կազմի’ր   2 նախադասություն:

Ափերից դուրս գալ

1.Ուղղակի իմաստ. Գետը շատ էր վարարել և ափերից դուրս էր եկել:

2.Դարձվածքային իմաստ. Նրա համբերությունը վերջացավ, և նա ափերից դուրս եկավ:

7. Տրված  դարձվածքով  կազմի’ր   1  նախադասություն:

Խելքը  գլուխը հավաքել

Դժվարություններից հետո նա վերջապես խելքը գլուխը հավաքեց և սկսեց մտածել ճիշտ ուղու մասին:

8.Տրված ածականներն ըստ հոմանիշության բաժանի՛ր հինգ խմբի:

Դժբախտ, հին, փնթփնթան, հնամենի, անկայուն, տոկուն, երերուն, թշվառ, դիմացկուն, հնօրյա, դժգոհ, անբախտ, պինդ, հինավուրց, չարաբախտ, ամուր, վաղեմի, անհաստատ, խախուտ, դժկամ, ապերջանիկ, տարաբախտ, դողդոջուն:

1.Դժբախտ, թշվառ, անբախտ, ապերջանիկ, չարաբախտ, տարաբախտ

2.Հին, հնամենի, հնօրյա, հինավուրց, վաղեմի:

3.Անկայուն, երերուն, դողդոջուն, խախուտ, անհաստատ:

4.Տոկուն, դիմացկուն, ամուր, պինդ:

5.Փնթփնթան, դժգոհ, դժկամ:

8. Առանձնացրու’ հոմանիշային  6 զույգ:

Մթնշաղ, անդրավարտիք, ցասում, արփի, փափագ, արգասիք, բարկություն, բաղձանք,  թախիծ,   արեգակ, երեկո, արդյունք, տաբատ,  նոխազ

1.Արեգակ – արփի:

2.Երեկո – մթնշաղ:

3.Արդյունք – արգասիք:

4.Ցասում – բարկություն:

5.Բաղձանք – փափագ:

6.Տաբատ – անդրավարտիք:

9.Առանձնացրու’ հականիշային 6 զույգ.

Կարևոր, փոքրոգի, երանգավառ, համր, վեհանձն, երկրորդական, չոր, տգեղ, խոսուն, խորդուբորդ, դժգույն, տամուկ, ողորկ,  վճիտ:

1.Կարևոր – երկրորդական:

2.Վեհանձն – փոքրոգի:

3.Երանգավառ – դժգույն:

4.Խոսուն – համր:

5.Վճիտ – տամուկ:

6.Ողորկ – խորդուբորդ:

1.Ընտրի՜ր վերնագրերից մեկը և գրի՜ր մտքերդ․

3.Ուրախ ճամփորդություն։

Ուրախ ճամփորդությունն ինձ համար նման է փոքրիկ փախուստի առօրյայից։ Պայուսակդ վերցնում ես, լսում սիրած երաժշտությունդ ու քայլում դեպի նոր արկածներ։ Ամեն ինչ՝ սկսած օդանավակայանից կամ ավտոբուսային կայարանից, վերջացրած նոր վայրերի բացահայտումով, մի տեսակ ուրախ լիցք է տալիս:

Ամեն անկյունում ինչ-որ նոր բան կա՝ հարմարավետ սրճարան, հետաքրքիր շենքեր կամ մարդկանց զրույցներ, որոնք կարող են քեզ ուղղակի ժպտացնել։ Երբ ճամփորդում ես՝ կապ չունի, թե ուր, կարևորը պահի վայելքն է ու անսպասելիությունը։ Միգուցե նոր ընկեր կգտնես կամ կճաշակես ուտեստ, որը երբեք չես մոռանա։

Ճամփորդությունը միշտ ունի այդքան պարզ ու հաճելի էմոցիաները, երբ ամեն նոր կանգառ մի նոր փոքրիկ երջանկություն է։

2. Կետերը փոխարինի՛ր փակագծում տրված բառերի եզակի կամ հոգնակի ձևերով՝դրանց հետ համաձայնեցնելով ընդգծված բայերը:

Խոնավ, ծովի բույրով հագեցած օդը վանել խառնիխուռն մտքերը:(օդ) Լույսն ու ջերմություն մարդիկ արևից են ստանում: (ջերմություն) Երեկոյան բոլոր հիվանդների ջերմությունը բարձրանար: (ջերմություն) փոշին ծածկել ամբողջ քադաքր: (փոշի) Հիմա լվացքը տարբեր փոշի են անում: (փոշի) Եթե սննդի հարցը լուծվի, կարելի է այստեղ մի երկուշաբաթ ապրել: (սնունդ)

3.Տրված հավաքական գոյականներից յուրաքանչյուրով երկու նախադասություն կազմի՛ր դրանք դնելով եզակի և հոգնակի թվերով:

Ամբոխ, ոհմակ, անտառ, դասարան:

Ամբոխ է հավաքվում դուրսը, եկիր նայենք ինչ է կատարվում։
Ամբոխներ են հավաքվում հանրահավաքի համար։

Ոհմակը նշանակում է գայլերի խումբ։

Երբեմն երկու ոհմակներ կարող են իրար դեմ կրվել։

Ես սիրում եմ երբեմն ելնել անտառ թարմ օդ շնչելու համար։

Բավականին շատ անտառներ այս մի քանի տարվա ընթացքում կտրվել են։

Գոյականի հոլովումը

4.Բացատրի´ր, թե ինչի՛ հիման վրա են խմբավորված գոյականները:

Ա. Երեխա, կատակ, ընկեր, դաշտ, այգի, ուղղություն: Բ. Երեխայի(ն), կատակից, ընկերոջ(ը), դաշտով, այգում, ուղղությամբ:

Ա. Երեխա, կատակ, ընկեր, դաշտ, այգի, ուղղություն
Սրանք գոյականների ուղղական հոլովն են (առանց փոփոխության ձև):

Բ. Երեխայի(ն), կատակից, ընկերոջ(ը), դաշտով, այգում, ուղղությամբ
Սրանք նույն գոյականների տարբեր հոլովաձևերն են՝

• Երեխայի(ն) – սեռական/տրական,
• Կատակից – հարակատար,
• Ընկերոջ(ը) – սեռական,
• Դաշտով – գործիական,
• Այգում – գտնության,
• Ուղղությամբ – սեռական (ուղղություն):

5.Տրված բառերի տրական հոլովը կազմի՛ր, ընդգծի՛ր վերջավորությունները և բացատրի´ր Ա և Բ խմբերի բառերի տրական հոլովաձևերի տարբերությունը:

Ա Պատուհան, մարդ, գարուն, գիշեր, կին:

Պատուհանի, մարդու, գարնանը, գիշերվանը, կնոչը

Բ. Տուն, շուն, գեղեցկություն, հայր, մայր, եղբայր:

Տան, շան, գեղեցկության, հայրի, մայրի, եղբայրի

Տարբերությունները.

1. Ա խումբում, շատ բառեր ունեն ավելացված վերջավորություններ, օրինակ՝ «-նին», «-վան», «-ճը», որոնք հաճախ են հանդիպում այսպիսի բառերի համար։ Նման բառերը հաճախ վերադասվում են ըստ խոնարհման տիպի։ Օրինակ՝ «գարուն» ու «գիշեր» բառերը տրականում ստանում են լրացուցիչ հնչյուններ՝ ընդգծելու ժամանակ կամ պատկանելիություն:
2. Բ խմբում, հիմնականում վերջավորությունը «-ի» է կամ «-յան», որը բնորոշ է տրական հոլովին։ Սրանք հաճախ ավելի պարզ են և չունեն լրացուցիչ հնչյուններ, որոնցով տարբերակվում են Ա խմբի նման։

1․ Տրված է՝ OD=3 սմ, AC=14 սմ: Գտնել  BD-ն և AO-ն:

BD=3 x 2=6 սմ

AO=14:2=7 սմ

2․ ABCD շեղանկյան մեջ <B=120⁰: Անկյունագծերը հատվում են O կետում: BC կողմը 10սմ է: Գտնել BD անկյուանգիծը:

Քանի որ շեղանկյան անկյունագծերը կիսում են անկյունները երկու հավասար մասերի=><A=<C=>Եռ.ABC-հավասարասրուն

120:2=60⁰

180-120=60⁰

60:2=30⁰

<O=90⁰, ըստ թեորեմի 90⁰ անկյան հանդիպակաց կողմը ներքնաձիքն է:

Դիտարկենք եռանկյուն OBC-ն, <OBC=60⁰,<C=30⁰, ըստ թեորեմի ուղղանկյուն եռանկյան 30 աստիճան անկյան հանդիպակած կողմը հավասար է ներքնաձիքին=>BO=10սմ

10 x 2=20

Պատ. 20 սմ:

3․ Գտնել ABCD շեղանկյան պարագիծը, եթե <B=60⁰, AC=14 սմ:

Ստեղծում ենք ուղղանկյուն եռանկյուն, անկյունագծերի հատվող կետը նշանակում ենք որպես O։

BOA Եռանկյան մեջ B-ն 30 աստիճան է։

AO=14:2=7 սմ

AB-ն հավասար է 7×2=14 սմ, քանի որ անկյուններից մեկը հավասար է 30 աստիճանի, էջը հավասար է ներքնաձիգի կեսին։

AB=14 սմ

14×4=56 սմ

Պատ՝ 56 սմ:

4․ Հաշվել շեղանկյան մյուս անկյունները, եթե A անկյունը 67° է:

Տրված է, <A=67⁰

<D=180-67=113⁰

<C=180-113=67⁰

<B=180-67=113⁰

<A=67⁰

<B=113⁰

<C=67⁰

<D=113⁰

5․Շեղանկյան սուր անկյունը հավասար է 60°, իսկ պարագիծը 48 մ է: Հաշվել շեղանկյան փոքր անկյունագիծը:

x= 60
y= 180 – 60 = 120 (բութ անկյուն)
48 : 4 = 12(յուրաքանչյուր կողմը)
Դիտարկենք >BCD որտեղ բոլոր անկյունները 60 աստիճան են(անկյունագիծը նաև կիսորդ է): Այսպիսով >BCD հավասարակողմ է, այսինքն փոքր անկյունագիծը հավասար է 12 սմ:

6․ Շեղանկյան անկյունագծերից մեկը հավասար է կողմին: Գտնել շեղանկյան անկյունները։

AC = AB:
Քանի որ անկյունագիծը հավասար է շեղանկյան կողմերից մեկին, ապա այդ անկյունագիծը հավասար է նաև յուրաքանչյուր կողմին՝ ըստ շեղանկյան այն հատկությունի՝ որ բոլոր կողմերը իրար հավասար են։ Քանի որ՝ AC==AB==BC` ապա ABC եռանկյունը հավասարակողմ է, ինչը նշանակում է, որ իր անկյունները՝ 360/3 => <A=<B=<C=60^o:
Եվ քանի որ՝ շեղանկյան բոլոր կողմերը իրար հավասար են՝ ապա՝ ABC==ACD՝ ինչը նշանակում է, որ ACD — ի բոլոր եռանկյունները նույնպես՝ 60^o — են։
Ըստ շեղանկյան մի այլ հատկությունի՝ անկյունագծերը կիսում են շեղանկյան ներքին անկյուները հավասար մասերի, ինչը նշանակում է, որ <A = <CAD+<CAB => <A = 120^o, իսկ ըստ զուգահեռագծի հայտանիշի՝ հակադարձ կողմերը իր հավասար են, ինչը նշանակում է՝ որ շեղանկյան անկյունները՝ (<A = 120^o; <C = 120^o, <B = 60^o; <D = 60^o):

7․ Հաշվել շեղանկյան բութ անկյունը, եթե նրա անկյունագծերից մեկը կողմի հետ կազմում է 31° -ի անկյուն:

31 x 2=62⁰:

360-(62+62)=236⁰

236:2=118⁰

Շեղանկյան բութ անկյունը 118⁰ է։

Պատ․՝ 118⁰:

8․ Տրված է՝ BD=26 սմ, AC=38 սմ։ Գտնել  OCD եռանկյան OC և ODկողմերը

OD=26:2=13 սմ

OC=38:2=19 սմ

Նյարդային համակարգ

Պատասխանել հարցերին․

1.Նյարդային համակարգի նշանակությունը՝ Նյարդային համակարգը պատասխանատու է մարմնի բոլոր ֆունկցիաների կարգավորման և համակարգման համար։ Այն փոխանցում է տեղեկություններ տարբեր մարմնի մասերի միջև, ապահովելով օրգանիզմի ճիշտ արձագանքը արտաքին և ներքին ազդակներին։

Նյարդային համակարգի բաժինները՝ Նյարդային համակարգը բաժանվում է երկու հիմնական բաժնի՝ կենտրոնական նյարդային համակարգ (ԿՆՀ) և մատաղ (պերֆերային) նյարդային համակարգ (ՄՆՀ)։

Կենտրոնական նյարդային համակարգի բաժիններ՝ Կենտրոնական նյարդային համակարգը բաղկացած է գլխուղեղից և ողնուղեղից։

Նյուրդների տեսակները՝ Նյուրդները հիմնականում բաժանվում են երեք հիմնական տեսակի՝ զգայական նյարդեր, շարժիչ նյարդեր և համակցիչ նյարդեր (ինտերնուրոններ)։

Նյարդի սահմանումը՝ Նյարդը կազմված է բազմաթիվ նեյրոններից, որոնք միանում են միևնույն ուղեկցող եզրերով, փոխանցելով տեղեկություններ մարմնի տարբեր մասերի միջև։

Նյարդերի տեսակները՝ Նյարդերը կարող են լինել զգայական (վերադարձնում են տեղեկություններ զգայական օրգաններից), շարժիչ (փոխանցում են ազդակներ մկաններին) և համակցիչ (կարող են կապել տարբեր նյարդային լարերը)։