Թեմա՝ у = af(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը։

у = af(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը, որտեղ a-ն դրական թիվ է, у = f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկի միջոցով կառուցելիս տեղի է ունենում գրաֆիկի սեղմում կամ ձգում օրդինատների առանցքի երկայնքով: Գրաֆիկի սեղմումը կամ ձգումը տեղի է ունենում a թվի արժեքից կախված:

Եթե a > 1, ապա գրաֆիկը ձգվում է օրդինատների առանցքի երկայնքով՝ հեռացնելով այն աբսցիսների առանցքից։ Եթե 0<a<1, ապա գրաֆիկը սեղմվում է օրդինատների առանցքի երկայնքով՝ դեպի աբսցիսների առանցքը:

Նկար 1ա-ում պատկերված է y = f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը: Կոորդինատային նույն հարթության վրա փորձենք պատկերել y = 3f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը: 3f(x) ֆունկցիայի արժեքն ինչ-որ կետում հաշվելու համար պետք է այդ կետում ֆունկցիայի արժեքը բազմապատկենք 3-ով։ Օրինակ՝ քանի որ f(2) = 4 ուստի 3f(x) ֆունկցիայի արժեքը 2 կետում հավասար է 3f(2) = 3 * 4 = 12։ ֆունկցիայի գրաֆիկը ստանալու համար կարող ենք f(x)-ի գրաֆիկը 3 անգամ ձգել y-ների առանցքի երկայնքով։ Նկար 1բ-ում կապույտով պատկերված է y = 3f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը։ Նկար 1գ-ում կանաչով պատկերված է 0.4f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը. այս դեպքում ֆունկցիան սեղմվում է։

Ֆունկցիան զրոյից տարբեր a թվով բազմապատկելիս ֆունկցիայի զրոները չեն փոխվում:

Այժմ քննարկենք այն դեպքը, երբ a = — 1 ։ Պետք է կառուցենք y = −f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը: Նկարում պատկերված f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը (կարմիր գրաֆիկը) անցնում է A(2, 3) կետով, այսինքն՝ f(2) = 3։ Ուրեմն — f(x) ֆունկցիան կանցնի B(2, −3) կետով (քանի որ f(2) = — 3) ։ Կոորդինատային հարթության վրա B(2, −3) կետը A(2, 3) կետի համաչափն է x-երի առանցքի նկատմամբ: Նույն կերպով պետք է վարվենք f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկի բոլոր կետերի հետ: Այսինքն՝ — f(x)-ի գրաֆիկը f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկի համաչափն է (շրջած) x-երի առանցքի նկատմամբ (կապույտ գրաֆիկը):

Առաջադրանքներ․

1․ Տրված f(x) ֆունկցիայի զրոները 3-ն ու 8-ն են: Գտե՛ք ա) −10f(x), բ) — 4f(x + 1) գ) -2/3 f(x – 4) ֆունկցիայի զրոները:

ա) −10f(x), x = 3, 8

բ) — 4f(x + 1) x = 2, 7

գ) -2/3 f(x – 4) x = 7, 12

2․ Տրված f(x) ֆունկցիան y-ների առանցքի երկայնքով ձգեցին 1.5 անգամ և իջեցրին 5 միավորով ներքև: Ո՞ր ֆունկցիայի գրաֆիկը ստացվեց:

y=1.5 (x) -5

3․ Տրված է f(x) ֆունկցիան, որի արժեքների տիրույթը [0, 9] միջակայքն է։ Գտե՛ք ա) 4f(x), բ)5/6f(x) ֆունկցիայի արժեքների տիրույթը:

ա) 4f(x), [0, 36]

բ)5/6f(x) → [0, 7.5]

4․ Տրված է f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը: Պատկերե՛ք 3f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը.

Ա)(0, -3) → (0, -9)

Բ) ( -5, 2) → ( -5, 6)

Գ) (0, 3) → (0, 9)

5․ Տրված է f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը: Պատկերե՛ք — f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը:

1․Ներկայացնել Տրանսկրիպցիա

Տրանսկրիպցիան այն գործընթացն է, որի ընթացքում ԴՆԹ-ի տեղեկատվությունը պատճենվում է ՌՆԹ-ի վրա։ ԴՆԹ-ի շղթան բացվում է, և ՌՆԹ պոլիմերազան կարդում է գենը՝ ստեղծելով ՌՆԹ մոլեկուլ։

2.Ներկայացնել Տրանսլյացիա

Տրանսլյացիան այն գործընթացն է, երբ ՌՆԹ-ի վրա եղած տեղեկատվությամբ ստեղծվում է սպիտակուց։ ՌՆԹ-ն միանում է ռիբոսոմին, որտեղ ամինաթթուները հերթով միանում են և ձևավորում սպիտակուցի շղթա։

3.Ինչ է ԴՆԹ

ԴՆԹ-ն նյութ է, որտեղ պահպանվում է օրգանիզմի գենետիկական տեղեկությունը։

4.Ինչ է ՌՆԹ

ՌՆԹ-ն նյութ է, որը ԴՆԹ-ի տեղեկությունը փոխանցում է և օգնում է սպիտակուցների ստեղծմանը։

5.Ֆոտոսինթեզ Քեմոսինթեզ

Ֆոտոսինթեզը գործընթաց է, որի ընթացքում բույսերը արևի լույսով արտադրում են շաքար։ իսկ Քեմոսինթեզը գործընթաց է, որի ընթացքում որոշ մանրէներ սնունդ են ստանում քիմիական նյութերից։

6.Ինչ է իրանից ներկայացնում Գլիկոլիզ

Գլիկոլիզը շաքարն է բաժանում 2 պիրուվաթթու և 2 ԱԹՓ-ի՝ էներգիա ստանալու համար:

7.Ավտոտրոֆ և հետերետրֆ

Ավտոտրոֆները պատրաստում են իրենց սնունդը ինքնուրույն, իսկ հետերոտրոֆները ուտում են պատրաստի սնունդ։

8.Ներկայացնել Հոկտեմբեր ամսվա Բլոգային Աշխատանք

9-րդ դասարանի առաջադրանքների փաթեթ

Հոկտեմբեր 6-10

Սպիտակուցի կառուցվածքը և գործառույթը

Առարկա ցույց տվող բառերը կոչվում են գոյական: Առարկա ասելով հասկանում ենք՝

• իրեր, oրինակ՝  պատ, աթոռ, ծաղիկ,
• կենդանիներ, oրինակ՝ արջ, կրիա,
• երևույթներ, օրինակ՝ երազանք, ամպրոպ և այլն,
• անձինք, oրինակ՝ մարդ, աղջիկ, այդ թվում՝

Գոյականները բաժանվում են հետևյալ խմբերի՝

• հասարակ և հատուկ գոյականներ,

Այն բառերը, որոնք անվանում են առարկայի տեսակը ընդհանուր կերպով և կարող են մասնավորվել տվյալ տեսակի բոլոր առարկաների վրա, կոչվում են հասարակ գոյականներ։ Միևնույն տեսակին պատկանող, ամեն մի առանձին առարկային տրվող անունները կոչվում են հատուկ անուն։

• թանձրացական (նյութական) և վերացական գոյականներ

Թանձրացական գոյականներն անվանում են բուն առարկայական աշխարհն
իր ամբողջ բազմազանությամբ, իսկ վերացական գոյականները նյութական
մարմիններ չեն անվանում, այլ ցույց են տալիս հատկանիշներ, երևույթներ
(բնության, հասարակական, մտավոր), բայց քերականորեն հասցված են
առարկայի աստիճանի, որպես առարկա մտածված։

• անձ և ոչ անձ ցույց տվող գոյականներ

Անձ ցույց տվող գոյականները անձերի հատուկ և հասարակ անուններն են, ոչ անձ (իր) ցույց տվող գոյականն են մյուս բոլոր գոյականները։
Անձ ցույց տվող գոյականները սովորաբար ներգոյական հոլով չեն ունենում, իսկ ոչ անձ ցույց տվողների ճնշող մեծամասնությունը այդ հոլովն ունի։ Անձ ցույց տվողները պատասխանում են «ո՞վ», իր ցույց տվողները՝ «ի՞նչ» հարցին։

Գոյականի թիվը

Գոյական անուններն ունեն երկու թիվ՝ եզակի և հոգնակի։ Եզակի թիվը ցույց է տալիս եզակի, մասնավոր առակա կամ տվյալ տեսակի առարկան ընդհանրապես, ինչպես՝ ծառ, տղա։ Բառի ուղիղ ձևն է։ Հոգնակի թիվը ցույց է տալիս նույն տեսակի մեկից ավելի առարկաներ՝ ծառեր, տղաներ։ Կազմվում է եր և ներ վերջավորությունների միջոցով։ Միավանկ բառերին ավելանում է եր վերջավորությունը, իսկ բազմավանկներին՝ ներ-ը։

Շեղումներ կանոնից

• Մի շարք գրաբարյան բառեր հոգնակիի կազմության ժամանակ վերականգնում են ն մասնիկը՝ ստանալով ներ վերջավորությունը։

Դրանք են՝ բեռ, գառ, լեռ, եզ, դուռ, մատ, նուռ, ծունկ, թոռ, կուռ, ծոռ, ձուկ, հարս, մուկ բառերը։

• Կին-կանայք, մարդ-մարդիկ
• Եթե բարդ բառի վերջին միավանկ բաղադրիչը գոյական է, ապա ավելանում է եր։ Օրինակ՝ շարասյուներ, իսկ եթե բառի վերջին միավանկ բաղադրիչը բայ է կամ ունի բայական իմաստ, ապա ներ։ Օրինակ՝ անասնակերներ։
• Եթե մեկուկես վանկանի բառի կես վանկը գտնվում է բառասկզբում, ապա ավելանում է ներ։ Օրինակ՝ բը-ժիշկ-ներ։ Իսկ եթե մեկուկես վանկանոց բառի կես վանկը գտնվում է բառավերջում, ապա ավելանում է եր։ Օրինակ՝ կայ-սըր-եր։

Բացառություն՝ գամփռ-գամփռներ կամ գամռեր, անգղ-անգներ կամ անգղեր

Գոյություն ունեն նաև գոյականների անեզական և անհոգնական խմբեր։

Հավաքական գոյականներՀավաքական գոյականները ցույց են տալիս միատեսակ առարկաների հավաքական ամբողջություն, բազմություն։ Դրանք ձևով եզակի են, նախադասության մեջ գործածվում են որպես եզակի գոյականներ, բայց արտահայտում են հոգնակի թվի իմաստ, օրինակ՝ ուսանողություն, հայություն, գյուղացիություն։ Հայերենում հավաքական գոյականներ են կազմվում -ություն, -եղեն, -անք, -ենք, -ոնք, -այք, -անիածանցներով, ինչպես՝ երիտասարդություն, Վարդանանք, ամանեղեն, դեղորայք, առածանի և այլն։
Հավաքական գոյականներ են նաև՝ բանակ, երամ, ոհմակ, վտառ, պարս և այլն։

Հոլով

Արևելահայերենի գոյականն ունի 7 հոլով՝ ուղղական, սեռական, տրական, հայցական, գործիական, բացառական
և ներգոյական։

Հոլովման տիպերը

Ըստ կրած փոփոխությունների դիրքի և օրինաչափության՝ տարբերակում ենք արտաքին (Ի, Ու, Ան, Ց, Վա, Ոջ հոլվումներ), ներքին (Ա, Ո հոլովումներ)։

Գոյականի կազմությունը

 Գոյականակերտ ածանցներ։ Գոյականները  կազմվում են   գոյականակերտ ածանցների՝  վերջածանցների միջոցով

Էսսեն ծագում է ֆրանսերեն «essai», անգլերեն «essay», «assay» բառերից և
նշանակում է փորձ: Էսսե ժանրի հիմնադիրն է համարվում Մ.Մոնտենը («Փորձեր»
1580 թ..): Այն ոչ մեծ ծավալի ազատ շարադրանքով արձակ ստեղծագործություն է՝
քննադատության և լրագրության ժանրի որևէ խնդրի ազատ վերլուծություն: Էսսեն
արտահայտում է կոնկրետ առիթի կամ հարցի առնչվող անհատական
տպավորությունները և տեսակետները և չի ակնկալում խնդրի վերլուծության
վերջնական լուծում: Որպես կանոն, էսսեն ենթադրում է որևէ խնդրի վերաբերյալ նոր,
սուբյեկտիվ տպավորիչ խոսք և կարող է լինել փիլիսոփայական,
պատմակենսագրական, լրագրողական, գրական- քննադատական, գիտական,
գեղարվեստական բնույթի:

Էսսեի կառուցվածքը կառուցվածքը կառուցվածքը
Էսսեի կառուցվածքը պետք է համապատասխանի տվյալ թեմային և
պարունակի.

1. Տիտղոսաթերթ (լրացվում է միասնական ձևով, տե՛ս հավելված 1)
   7
2. Ներածություն Ներածություն Ներածություն- այս բաժնում շարադրվում է տվյալ թեմայի ընտրության
   հիմնավորումը:
   Այս փուլում կարևորվում է էսսեի խնդրի ճիշտ ձևակերպումը, որի
   պատասխանը ուսանողը պատրաստվում է առաջարկել ուսումնասիրության
   ընթացքում:
   Ներածության վրա աշխատելիս կարող են օգտակար լինել հետևյալ հարցերի
   պատասխանները. «Պե՞տք է արդյոք էսսեի վերնագրում տալ առկա տերմինների
   բացատրությունը», «Ինչու՞ է տվյալ թեման կարևոր», «Ինչպիսի՞ հաասկացություններ
   են ներառվելու թեմայի շուրջ իմ դատողություններում», «Կարելի՞ է արդյոք թեման
   բաժանել մի քանի ավելի փոքր ենթաթեմաների»: Օրինակ՝ «Հայաստանի
   տնտեսությունը Առաջին Հանրապետության տարիներին» թեմայի վրա աշխատելիս
   որպես ենթաթեմա կարելի է ձևակերպել հետևյալ հարցը. «Որո՞նք են այդ
   ժամանակաշրջանի տնտեսությանը բնորոշ հատկանիշները»:
3. Հիմնական մաս
   Տվյալ բաժնում շարադրվում են ընտրված հիմնախնդրի տեսական հիմքերը և
   հիմնական հարցին նվիրված վերլուծությունը և փաստարկումները` ելնելով հարցին
   վերաբերող առկա տվյալներից: Ուստի կարևոր նշանակություն ունեն
   ենթավերնագրերը, որոնց հիման վրա իրականացվում է փաստարկումների
   կառուցումը, հիմնավորումը, վերլուծությունը: Ենթավերնագրերի օգտագործումն
   օգնում է նախանշելու ուսումնասիրվող հարցի հիմնական դրույթները, ինչպես նաև
   տրամաբանորեն լուսաբանելու էսսեի գլխավոր գաղափարը:
   Կախված հարցադրումից՝ վերլուծությունը իրականացվում է հետևյալ
   կատեգորիաների հիման վրա.
   Պատճառ-հետևանք, ընդհանուր-հատուկ, ձև-բովանդակություն, մասամբողջ, կայունություն-փոփոխականություն:
   Էսսեի կառուցման ընթացքում անհրաժեշտ է հիշել, որ մեկ պարագրաֆում
   պետք է սահմանափակվել մեկ գլխավոր մտքի շարադրմամբ՝ ապացույցները
   հաստատող գրաֆիկական և այլ անհրաժեշտ նյութերի կիրառությամբ
4. Եզրակացություն
   Թեմայի ամփոփումն է և հիմնավորված հետևությունները: Ամփոփման մեջ
   մեկ անգամ ևս տրվում է բացատրություն, ամրապնդվում է հիմնական հատվածում
   գրվածի միտքը և նշանակությունը: Մեթոդները, որոնք պետք է կիրառվեն
   եզրակացությունը կազմելու համար, հետևյալն են`կրկնություն, նկարազարդում,
   մեջբերում, տպավորիչ հիմնավորումներ:

Էսսե գրելու գործընթացը կարելի է բաժանել մի քանի փուլերի. խորհելպլանավորել- պլանավորել-գրել-ստուգել ստուգել ստուգել-կատարել կատարել կատարել ուղղումներ ուղղումներ ուղղումներ:
Պլանավորում- նպատակների, հիմնական գաղափարների ներկայացում, Պլանավորում
տեղեկատվության աղբյուրների, աշխատանքն ավարտելու և ներկայացնելու
ժամկետների որոշում:
Նպատակը Նպատակը պետք է որոշի պլանավորվող գործողությունները:
Գաղափարները, Գաղափարները, ինչպես և նպատակները, կարող են լինել կոնկրետ և ավելի
ընդհանուր:
Մտքերը, Մտքերը, զգացմունքները զգացմունքները զգացմունքները, հայացքները հայացքները հայացքները և պատկերացումները պատկերացումները պատկերացումները կարող են
արտահայտվել նմանությունների, զուգորդումների, ենթադրությունների,
դատողությունների, հիմնավորումների, փաստարկների և այլ ձևերով:
Նմանություններ- Նմանություններ- գաղափարի վերհանում և պատկերացումների կառուցում,
սահմանումների տարրերի միջև կապերի ստեղծում:
Զուգորդումներ- Զուգորդումներ- իրականության առարկաների և երևույթների
փոխկապակցվածության արտացոլում՝ նյարդահոգեբանական երևույթների միջև
օրինաչափ կապերի ստեղծման արդյունքում (այս կամ այն բառացի խթանին
պատասխանել «առաջին միտքը եկածը»):

Կարծիք — արտահայտություն կամ նախադասություն, որի համար իմաստ
ունի տալ հետևյալ հարցը. Ճշմարտացի՞ է, թե՞ ոչ:
Փաստարկներ – եզրակացության՝ բացարձակ կամ որոշակի աստիճանի Փաստարկներ
ճշմարիտ լինելու հիմնավորում: Որպես փաստարկ օգտագործվում են փաստերը,
հղումները տարբեր հեղինակների աշխատանքներին կամ կարծիքներին, արդեն իսկ
հայտնի ճշմարտությունները (օրենքներ, աքսիոմներ և այլն), ապացույցները
(ուղղակի, անուղղակի, «բացառման սկզբունքով» ) և այլն:
Ցանկը, որը կկազմավորվի գաղափարների թվարկման արդյունքում, կօգնի Ցանկը
որոշել, թե դրանցից որոնք ունեն հատուկ հիմնավորման կարիք:
Աղբյուրներ- էսսեի թեման կհուշի անհրաժեշտ նյութի որոնման աղբյուրը: Աղբյուրներ
Սովորաբար օգտվում են գրադարաններից, համացանցի պաշարներից,
բառարաններից, տեղեկատուներից:
Տեքստի որակը կախված է չորս հիմնական գործոններից. մտքի
արտահայտման պարզությունը, տեքստի հասկանալի լինելը, գրագիտությունը և ոճը:
11
Տեքստի վերանայումը Տեքստի վերանայումը վերանայումը նշանակում է տեքստի խմբագրում՝ որակի և
արդյունավետության բարձրացման նպատակով:
Միտքը գրվածի բովանդակությունն է: Հարկավոր է հստակ և պարզ Միտքը
ձևակերպել գաղափարները, որոնք ցանկանում եք արտահայտել, հակառակ դեպքում
չի հաջողվի այդ գաղափարներն ու տեղեկությունները հասցնել շրջապատին:
Հասկանալի Հասկանալի լինելը ապահովվում է տրամաբանորեն և հերթականությամբ
ընտրված բառերի, բառակապակցությունների և թեման լուսաբանող
փոխկապակցված պարբերությունների օգտագործմամբ:

Գրագիտությունը ենթադրում է քերականության և ուղղագրության Գրագիտությունը
կանոններին հետևելը: Որևէ բառի կամ բառակապակցության ուղղագրությանը
կասկածելու դեպքում հարկ է օգտագործել դասագրքեր, բառարաններ կամ
ձեռնարկներ:
Ոճը որոշվում է աշխատանքի ժանրով, կառուցվածքով, նպատակներով, Ոճը
հեղինակի՝ իր առջև դրված խնդիրներով, ենթադրյալ ընթերցողներով:

Էսսեի գնահատումը գնահատումը գնահատումը
Էսսեի գնահատման չափանիշները կարող են փոփոխվել՝ կախված նրա
ձևից, ընդ որում` էսսեի որակի ընդհանուր պահանջները կարող են գնահատվել
հետևյալ չափանիշներով.
Չափանիշ Ուսանողներին ներկայացվող
պահանջներ
Առավելագույն
միավորների
քանակ
Տեսական նյութի
իմաստ և ըմբռնում

• հստակորեն և ամբողջական ձևով
  սահմանում է դիտարկվող
  հասկացությունները բերելով
  համապատասխան օրինակներ,
• օգտագործվող հասկացությունների
  համապատասխանություն թեմային,
• աշխատանքի կատարման
  ինքնուրույնությո

Ուսանողի հավաքած առավելագույն միավորների քանակը՝ 10:

1. Բառաշարքում ընդգծիր ի հոլովման պատականող 6 բառ:

Ուղղական հոլովը փոփոխություն չունի, պատասխանում է ով, ովքե՞ր, ի՞նչ(ը), ինչե՞ր(ը)։
Տեքստում ուղղական հոլով են․

Սևանը, մարգարիտն, հպարտությունը, Սևանա լիճը, լիճը, լեռնաշղթաներով, անտառներով, տեսարան, գետեր, գետը, տեսքը, երկնքի կապույտի հետ, ափը, ամպերը, լեռնաշխարհից, հայելին, օր, լիճը, ջուրը, օրերին, օրերին, գիշերները, լույսի ներքո։

2. Բառաշարքում ընդգծիր ու հոլովման պատկանող 6 բառ:

Բանաստեղծ

Ուղղ․ բանաստեղծ

Սեռ․ բանաստեղծի

Տրակ․ բանաստեղծին

Հա․ բանաստեղծը

Բացառ․ բանաստեղծից

Գործ․ բանաստեղծով

Ներգոյ․ բանաստեղծում

Փողոց

Ուղղ․ փողոց

Սեռ․ փողոցի

Տրակ․ փողոցին

Հա․ փողոցը

Բացառ․ փողոցից

Գործ․ փողոցով

Ներգոյ․ փողոցում

Նավ

Ուղղ․ նավ

Սեռ․ նավի

Տրակ․ նավին

Հա․ նավը

Բացառ․ նավից

Գործ․ նավով

Ներգոյ․ նավում

Ծերունի

Ուղղ․ ծերունի

Սեռ․ ծերունու

Տրակ․ ծերունուն

Հա․ ծերունին

Բացառ․ ծերունուց

Գործ․ ծերունով

Ներգոյ․ ծերունու մեջ

3.Բառաշարքում ընդգծիր վա հոլովման պատկանող 6 բառ:

Ծառ – ծառի

Գիրք – գրքի

Ուտելիք – ուտելիքի

Մայր – մոր (ո հոլովում)

Շուն – շան (ա հոլովում)

Աղջիկ – աղջկա (արտաքին ա հոլովում)

Աշուն – աշնան (ան հոլովում)

Ուսում – ուսման (ան հոլովում)

Ապակի – ապակու (ու հոլովում)

Հորեղբայր – հորեղբոր (ո հոլովում)

4.Բառաշարքում ընդգծիր ան հոլովման պատկանող 6 բառ:

Հրավեր – հրավերի
Երեկոյան ստացա ընկերոջս հրավերի նամակը։

Ստորոտ – ստորոտի
Գյուղը տարածվել էր լեռան ստորոտի մոտ։

Բարձունք – բարձունքի
Զորքը շարժվում էր դեպի լեռան բարձունքի կողմ։

Ճանապարհ – ճանապարհի
Մեր մեքենան կանգնած էր գյուղի ճանապարհի վրա։

Այգի – այգու
Մեր տունը թաքնված էր ծիրանի այգու խորքում

1․ Կետերի փոխարեն գրիր «զ» կամ «ս»

Կենտրոնախույզ, քննախույզ, ծաղկահույզ, մտասույզ, խելակորույս, Թիֆլիս, արևակես, բազկաթոռ, Վարդգես, գույնզգույն, մզկիթ, որպեսզի, ընկույզ, Երազխ, Մարզպետունի, մարդախույզ, հարզախույզ։

2․ Անհրաժեշտության դեպքում գրիր «հ» տառը

ընդհանուր, հովհար, հայթհայթել, հայհոյել, Հովհաննես,

հեղհեղուկ, խորհին, խորհել, օրհներգ, հերթապահ, սուրհանդակ, դազգահ, ընդհավառակը, աշխարհ, համաշխարհային, ընդհուպ, ընդհառաջ, արհամարհել, թիկնապահ, քամահրել, ապաշխարհել, խորհուրդ, ընդհամենը,
աշխարհասփյուռ, ճանապարհային, շնորհալի, նիրհել,
առհավատչյա, չնաշխարհիկ, չմշկասահք, հազիվհազ,
աշխարհ, խորհրդածություն, մահճակալ, ընդհարձակ, որովհեւ,
ամպհովանի, ողջախոհ, օրհնանք, հրդեհ, անգահատելի, արհավիրհք, Բեթհովեն, խոնարհվել, հեղհեղել, օրհասական, թոհուբոհ, հաղթահարել, աշխարհակալ, մենա–շնորհ, շնորհնդես։

3․ Կազմիր բառեր հետևյալ նախածանցներով

ան — անօրինական

անդր — անդրադարձ

ապ — ապօրինի

առ — առաքել

արտ — արտագաղթ

բաղ — բաղադրիչ

գեր — գերազանց

դեր — դերասան

դժ — դժբախտ

ենթ — ենթակայություն

թեր — թերարժեք

հակ — հակամարտություն

համ — համագործակցություն

հար — հարևան

4․ Բառակազմական վերլուծություն

Զարթոնք — արմատ «զարթ» + վերջավորություն «ոնք» Վախարեն — արմատ «վախ» + ածանց «ար» + վերջավորություն «են» Հողմահար — արմատ «հողմ» + ածանց «ահար» Մատուցարան — արմատ «մատուց» + ածանց «արան» Ահարկու — արմատ «ահ» + ածանց «արկու» Շողշողան — կրկնությամբ՝ «շող» + ածանց «ան» Հոգևորական — արմատ «հոգի» + ածանց «վոր» + ածանց «ական» Գիտակցական — արմատ «գիտ» + ածանց «ակց» + ածանց «ական» Ցնցոտիավոր — արմատ «ցնցոտի» + ածանց «ավոր» Շրջադարձային — արմատ «շրջադարձ» + ածանց «ային» Հեռադիտակ — արմատներ «հեռու» + «դիտ» + ածանց «ակ» Դաշնակահար — արմատ «դաշնակ» + ածանց «ահար» Դաշնակցություն — արմատ «դաշնակ» + ածանց «ցություն»

5․ Կետադրիր ճիշտ ձևով

Թե քաղաքներում, թե գյուղերում, թե հեռավոր շեներում իշխում էին պարսիկները։

Անակնկալ մտնում էին տները, գոմ ու մարագ, պարտեզ ու հնձան, պահանջում՝ ոսկի, արծաթ, ուտելիք, հարս ու աղջիկ։

Մեծամեծ խմբերով մտնելով այգիները՝ ոչ այնքան ուտում, որքան ջարդում էին, տրորում, քանդում, ավերում։

Ամայություն, չարագուշակ լռություն, ահ ու սարսափ էր տիրում ամենուր։

Գուսաններն այժմ անցնում էին այգիների արանքով, լքված փողոցներով, ուր չէր երևում ոչ մարդ, ոչ կենդանի։

Թվում էր, թե այս վայրերում կամ երբևէ ոչ ոք չէր ապրել, կամ մի չար շունչ դաժանաբար քշել տարել էր ամենքին և ամեն ինչ։

6․ Գրիր հոմանիշները

անբերրի — անպտուղ

անբիծ — մաքուր

անպաճույճ — պարզ

անպայման — պարտադիր

անպատճառ — անվիճելի / անխուսափելի

անփույթ — անզգույշ

բազում — շատ

բամբ — բամբակե թել / թեթև նյութ

բամբակ — փափուկ բույսի մազիկներ

բամբասել — խոսալ ուրիշների մասին / լեզվալարել

7․ Կազմիր բառեր վերջածանցներով

ալի — զարթոնքալի (կամ հնչալի)

ալիք — ձայնալիք

ած — գրած, արած

ածո — խառնածո, երկածո

ածու — մեղրածու, ձիածու

ակ — լեռնակ, քարակ

ական — երկաթական, հողային

ակի — մատիտի, ջրակի

ային — դպրոցի՝ դպրոցային

այն — մանկական՝ մանկականայն (կամ այլընտրանք՝ բարեկամականայն)

ան — անուշան, գեղեցկան

անի — քարանի, երկնանի

Համանուն և հարանուն բառեր

• Գտի՛ր համանուն բառերը և մեկնաբանի՛ր նրանց իմաստները։

1. Նա երկու օր ավել աշխատեց։
2. Անկյունում դրված էր մի մաշված ավել։
3. Վարպետը կատարեց դետալների յուղում։
4. Խոհարարը բանջարեղենը տապակեց յուղում։
5. Զգեստ կարող դերձակը աշխատանքը կատարեց բարձր որակով
6. Մեր կուրսում շատ կարող ուժեր կան։
7. Քիմիական նյութերի ազդեցությամբ սկսվեց խմորում։
8. Թխվածքի խմորում չամիչներ կային։
9. Ֆուտբոլիստը գեղեցիկ գոլ խփեց։
10. Բաժակի մեջ գոլ ջուր կար։

2. Մեկնաբանե՛լ, թե ինչ իմաստներով կարող են ընկալվել
տրված բառակապակցություններն ու նախադասությունները։
1. բարձր հարկ

Շենքի վերին (բարձր) հարկը՝ օրինակ՝ «Նրանք ապրում են բարձր հարկում
2. ավել գնել

Որինակ Ավելի շատ քանակությամբ գնել քան պետկ էր
3. ոչխարի հոտ

Վատ հոտ
4. մետաքսի կտոր

Մետաքսից պատրաստված կտոր՝ «Նա մետաքսի կտոր գնեց զգեստի համար
5. Նա ջրում է։

Բույսերին ջուր է տալիս՝ «Նա ծաղիկները ջրում է
6. Նա գնում է։

Շարժվում է, հեռանում է ինչ-որ տեղից՝ «Նա գնում է դպրոց
7. Խավարում է։

Գիշերը մոտենում է, մթնում

3. Տրված համանուններով կազմել նախադասություններ։
1. սեր (կաթի երեսի թանձր շերտ). սեր (զգացմունք)

Նա մոր հանդեպ անկեղծ սեր էր տածում
2. կետ (կետանիշ, գծի հատվածի սահման). կետ (ջրային կաթնասուն կենդանի)

կետը ամենամեծ ծովային կենդանին է։
3. քանոն (ձողաշերտ՝ չափելու և ուղիղ գծելու համար). քանոն (երաժշտական
գործիք)

Երաժիշտը հնչեցրեց հին հայկական քանոնը։
4. դող (մարմնի սարսուռ). դող (անվին անցկացվող ռետինե շրջանակ)

Մեքենայի դողը պոկվել էր ճանապարհին։
5. տոն (ձայնաստիճան). տոն (նշանավոր իրադարձության նվիրված
հանդիսավոր օր)

Այսօր մեր քաղաքի անկախության տոնն է

4.Արտագրե՛լ՝ փակագծերում տրված հարանուններից ընտրելով
նախադասությանը համապատասխանողը։
1. Գրախանութում վաճառվում է այդ բառարանի երկրորդ (հրատարակությունը,
հրատարակչությունը)։
2. Այդ (հրատարակությունը, հրատարակչությունը) լույս է ընծայել գրքի
վերջին հատորը։
3. Նա այդ գործում մեծ (երախտիք, երախտագիտություն) ունի։
4. Այդ առաջարկը վեճերի ու քննարկումների (տեղիք տվեց, տեղի տվեց)։
5. Ամենուրեք (փտում, փթթում) էին կանաչ այգիներն ու գեղեցիկ ծաղկանոցները։

6. Բակում խաղացող երեխան (հովարով, հովհարով) գլխարկ էր դրել։
7. Զարմացած երեխան (թոթովեց, թոթվեց) ուսերը։
8. Մարզիկները մրցույթին մասնակցելու (հրավերք, հրավեր) էին ստացել։
9. Ջրատար խողովակի (փականը, փականքը) նորոգեցին։
10. Վարպետը (պատրաստականությամբ, պատրաստակամությամբ) օգնեց մեզ։

Հոմանիշ և հականիշ բառեր

1.Տրված բառերից առանձնացնե՛լ հոմանշային 10 զույգ։
ա.Հսկայական, ողորկ, համեստ, վիթխարի, դժվար, հավաքել, դյութիչ, հուզիչ,
հմայիչ, ծավի, ստերջ, բիլ, դրվատել, դեղձան, գովել, դատարկել, սնապարծ,
անպտուղ, պարպել, խոնավ, ժողովել, տամուկ, խրթին, հարթ:

բ. Դժվար, հմայիչ, դատարկել, տամուկ, ողորկ, դյութիչ, վիթխարի, գովել, դրվատել, հսկայական, հարթ, խրթին, ժողովել, խոնավ, ստերջ, հավաքել, բիլ, պարպել, անպտուղ, ծավի։

2.Յուրաքանչյուր տողում գտնե՛լ տրված բառի մեկ հոմանիշ։

ա) Լուռ
1. ակնդետ, անխոս, անթարթ
2. մշտապես, հանապազորդ, լռելյայն
3. անձայն, անքթիթ, անշեղ
բ) Գեղեցիկ
1. անբարետես, դեղձան, չքնաղ
2. գեղանի, կախարդական, լուսավոր
3. բյուրեղյա, չնաշխարհիկ, պատկերավոր
գ) Գովել
1. նախատել, բաղդատել, դրվատել
2. հարատևել, պարսավել, ներբողել
3. փառաբանել, ըմբոշխնել, կենսագործել
դ) Երեկո
1. արշալույս, վերջալույս, աստղալույս
2. տիվանդորր, արևամուտ, արեգնափայլ
3. ծեգ, իրիկնամուտ, ցայգ
ե) Ցանկալի
1. հանդուրժելի, զմայլելի, բաղձալի
2. տենչալի, պատկառելի, անհերքելի
3. նշմարելի, անդրդվելի, ըղձալի

3. Տրված բառերից առանձնացնե՛լ հականշային 10 զույգ։
Փութաջան, ամպոտ, դալար, ծույլ, ուսյալ, երկչոտ, հինավուրց, գագաթ,
օրինական, անջրդի, ապօրինի, ինքնահավան, նոսր, ողորկ, հեռավոր,
արատավոր, խորդուբորդ, ջրարբի, համարձակ, ջինջ, տգետ, հմուտ, ստորոտ,
թանձր, անբասիր:
4. Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ հականշային տարարմատ
զույգը և յուրաքանչյուր բառով կազմե՛լ մեկական նախադասություն։
1. մոտ-հեռու, արագ-դանդաղ, տգետ-գիտուն
2. շոգ-ցուրտ, մարդկային-տմարդի, հին-նոր
3. սառը-տաք, երկար-կարճ, վախկոտ-անվախ
4. վճարովի-անվճար, վախկոտ-արի, մաքուր-կեղտոտ
5. ամառ-ձմեռ, մուտք-ելք, հաճելի-տհաճ
6. թեք-ուղիղ, հասուն-տհաս, կայուն-խախուտ

Լրացուցիչ աշխատանք

Բառակապակցություն և դարձվածք

   Առարկաները կամ գործողություններն անվանելիս խոսքում հաճախ հարկ է լինում դրանք տարբերակել՝ նշելով այս կամ այն հատկանիշը:

Օրինակ՝  քարե տուն, երկհարկանի տուն

              շտապ ուղարկել, այսօր ուղարկել

փոստով  ուղարկել, գյուղ ուղարկել:

Երկու և ավելի բառերի կապակցությունները, կոչվում են բառակապակցություններ:

  Բառակապակցությունների մեծ մասում բառերը հասկացվում են իրենց սովորական՝ ուղիղ իմաստներով:

      Կան նաև այնպիսի բառակապակցություններ, որոնցում բառերն իրենց ուղիղ իմաստներով չեն հասկացվում, այլ միասին նոր՝ փոխաբերական իմաստ են արտահայտում: Այդպիսի բառակապակցությունները կոչվում են դարձվածքներ:

Գլուխ կոտրել-ը դարձվածք է և նշանակում է «մի բանի համար շատ չարչարվել, ճիգ գործադրել» կամ «մի բանի վրա շատ մտածել»: Օրինակ՝  Նրանք շատ չարչարվեցին, շատ գլուխ կոտրեցին, շատ գրքեր թերթեցին, բայց ոչ ոք չկարողացավ իմանալ, թե իրականում ի՛նչ է գտնված իրը:

Գտի՛ր տրված դարձվածքների իմաստները և օգտագործի՛ր նախադասության մեջ.

ձախորդ Փանոս,  ձեռնոց նետել, հացը կիսել
հրի ու սրի մատնել, կոկորդիլոսի արցունքներ, կրակի կտոր
կյանքի գնով, կրիայի քայլերով, գլուխ(ը) գովել
գույնը գցել, դարն անցնել, դանակը ոսկորին հասնել

 Անպայման դիտի՛ր տեսանյութը: Հուսով եմ՝ ձեզ դուր կգա բառակապակցությունների և դարձվածքների մասին փոքրիկ հեքիաթը:

Ամենամսյա առաջադրանքներ (ֆլեշմոբ)

Լրացուցիչ առաջադրանքներ

Ֆրենսիս  Սքոթ  Ֆիցջերալդ«Նամակ դստերը»

Սիրելի  ճուտիկ.  շատ  լավ  է,  որ  դու  քեզ  լիովին  երջանիկ  ես  զգում,  բայց  դու  գիտես  նաև,  որ  ես  առանձնապես  չեմ  հավատում  երջանկությանը:  Դժբախտությանը՝  նույնպես:  Թե  մեկը,  թե  մյուսը  լինում  են  ներկայացումներում,  կինոներում  և  գրքերում,  իսկ  կյանքում  իրականում  դա  գոյություն  չունի:
Ես  հավատում  եմ  այն  բանին,  որ  ապրում  ես  այնպես,  որքան  դրան  արժանի  ես  (քո  տաղանդով  ու  մարդկային  հատկություններով),  իսկ  երբ  չես  անում  այն,  ինչ  պետք  է,  ապա  դրա  համար  հատուցում  ես  կրկնակի…
Եվ  այսպես,  ահա  քո  խենթ  հոր  խորհուրդները:  Ինչի  պետք  է  հասնել.  աշխատիր  համարձակ  լինել,  ողջախոհ,  կարողացիր  լավ  աշխատել  և  ձիու  թամբին  ամուր  մնալ:  Եվ  այսպես  շարունակ:

Ինչ  պետք  է  չանել.  մի  ձգտիր  դուր  գալ  ամենքին:  Անցյալի  մասին  մի  մտածիր,  ապագայի  մասին՝  նույնպես:  Եվ  այն  մասին,  թե  ինչ  կպատահի  քեզ,  երբ  հասունանաս:  Եվ  այն  մասին,  թե  ինչ-որ  մեկը  քեզ  ինչպես  կբնորոշի:  Հաջողությունների  և  անհաջողությունների  մասին՝  նույնպես,  եթե  դրանք  քո  մեղքով  չեն  կատարվում:  Ծնողներիդ  մասին  մի  մտածիր,  տղաների,  քո  հիասթափութունների  մասին՝  ևս:
Ինչի  մասին  պետք  է  մտածել.  Կյանքում  ի՞նչ  ձգտումներ  ունեմ,  ուրիշներից  լավն  եմ,  թե՞  վատը`  ա)  ուսման  մեջ,  բ)  մարդկանց  հասկանալու  և  նրանց  հետ  հաղորդակցվելու  հարցերում,  գ)  սեփական  մարմինը  տիրապետելու  ընդունակության  մեջ:
Սիրում  եմ  քեզ՝  Հայրիկ:

Կարդացե՛ք ստեղծագործությունը և կատարե՛ք ա  և բ  առաջադրանքները.

ա)  Ներկայացրե՛ք   պատմվածքի հերոսներին:

բ)  Ո՞րն է պատմվածքի արժանիքը (արժանիքները): Ընտրե՛ք տարբերակներից մեկը (մի քանիսը) և հիմնավորե՛ք.

• անմիջականությունը, անկեղծությունը,
• սյուժեն հետաքրքիր է ,
• լարված դեպքեր են նկարագրված,
• հումորային է պատումը,
• ստեղծագործության մեջ կարևոր գաղափար է ներկայացված,
• արժանիք չունի:

1․Յուրաքանչուր եռյակից կազմի՛ր երեքական բարդ բառ: 

Սենյակ, հյուր, խաղ- հյուրասենյակ, խաղասենյակ, հյուրախաղ

Ձյուն, ծաղիկ, շատ

Սեր, ընկեր, զրույց

Գիծ, ուղիղ, անկյուն

Երգ, պար, խումբ

Քաղաք, պետ, գյուղ

Ձյուն, ծաղիկ, շատ — ձնծաղիկ, շատձյուն, ձյունածաղիկ
Սեր, ընկեր, զրույց — սիրալիր, ընկերասեր, զրուցասեր
Գիծ, ուղիղ, անկյուն — ուղիղգիծ, անկյունագիծ, գծանկյուն
Երգ, պար, խումբ — երգախումբ, պարախումբ, երգապար
Քաղաք, պետ, գյուղ — քաղաքապետ, պետգյուղ, գյուղապետ

2․Բառաշարքում ընդգծել —ուկ վերջածանց ունեցող բառերը:

Արդուկ, օձաձուկ, շուտասելուկ, ավելուկ, թզուկ, հայդուկ, սնդուկ, մածուկ, խղճուկ, արջամուկ, հեղուկ, թևանցուկ, շնաձուկ, պոչուկ, կաուչուկ, մժղուկ, շիկամուկ, դիպուկ, ջերմուկ, խենթուկ:

Արդուկ, օձաձուկ, ավելուկ, թզուկ, սնդուկ, մածուկ, հեղուկ, ջերմուկ։

3․Բառաշարքում ընդգծել —ոց վերջածանց ունեցող բառերը:

Փողոց, սփռոց, դմբդմբոց, զնգոց, կրակոց, լիտրանոց, ծածկոց, դեղնաբոց, հյուրանոց, թրջոց, ջնջոց, արտառոց, դեղնաբոց, միջոց, մթերանոց, ծովածոց, արգելոց, հյուրանոց, սղոց, ծերանոց:

Փողոց, սփռոց, դմբդմբոց, զնգոց, կրակոց, ծածկոց, հյուրանոց, արտառոց, միջոց, ծովածոց, արգելոց, սղոց։

Ընդգծել: փողոց, սփռոց, ծածկոց, կրակոց, զնգոց, արտառոց, հյուրանոց, սղոց։

4․Բառաշարքում ընդգծել –ոտ վերջածանց ունեցող բառերը:

Ժանգոտ, ծխախոտ, եռանդոտ, կարճաոտ, կորիզոտ, ստորոտ, նավթոտ, արոտ, կրքոտ, առավոտ, աղմկոտ, բամբասկոտ, յուղոտ, սրտամոտ, թախծոտ, հիվանդոտ, ձյունոտ:

Բառաշարքում ընդգծել —որդ վերջածանց ունեցող բառերը:

Ժառանգորդ, ավելորդ, երիզորդ, հաճախորդ, խորդուբորդ, յոթերորդ, դահուկորդ, գնորդ, ակորդ, անձրևորդ, առաջնորդ, միջնորդ, ռեկորդ, պակասորդ, որսորդ, գարնանահորդ, վարորդ, երրորդ:

Ժանգոտ, ծխախոտ, եռանդոտ, ստորոտ, նավթոտ, կրքոտ, առավոտ, աղմկոտ, յուղոտ, սրտամոտ, թախծոտ, հիվանդոտ, ձյունոտ։

Ընդգծել: ժանգոտ, եռանդոտ, կրքոտ, յուղոտ, հիվանդոտ, ձյունոտ։

որդ վերջածանցով բառեր.
Ժառանգորդ, ավելորդ, հաճախորդ, առաջնորդ, վարորդ, որսորդ, գնորդ, երրորդ։
Ընդգծել: ժառանգորդ, ավելորդ, հաճախորդ, առաջնորդ, վարորդ, որսորդ, երրորդ։

5․Բառաշարքում ընդգծել —ակ վերջածանցն ունեցող բառերը:

Բանակ, սահնակ, դռնակ, բամբակ, պահակ, ամբարտակ, գնդակ, զսպանակ, կատակ, կայծակ, վրիպակ, մանկասայլակ, մշակ, սոխակ, ելակ, վահանակ, բռնակ, բարակ:

Բանակ, բամբակ, գնդակ, կատակ, կայծակ, բռնակ, սոխակ, ելակ։
Ընդգծել: բանակ, բամբակ, գնդակ, կայծակ, սոխակ, ելակ։

6․Գրել  -գույն բաղադրիչով երեքական գունանուն`  բույսերի անուններից, տարբեր առարկաների անուններից,  մետաղների անուններից:

Բույսերից՝ վարդագույն, ծաղկագույն, խոտագույն։
Առարկաներից՝ երկաթագույն, քարագույն, փայտագույն։
Մետաղներից՝ ոսկեգույն, արծաթագույն, պղնձագույն։

7․Տրված բայերից ածանցավոր գոյականներ կազմի՛ր և ածանցներն ընդգծի՛ր:

Նկարել, գրել, զարթնել, թափել, ուսուցանել, քերել, վարել, հաճախել, բախել, հնչել, վազել, հանել, շարժել, մոտենալ, կոշտանալ:

Նկարել — նկարչություն, նկարչական
Գրել — գրություն, գրիչ
Զարթնել — զարթոնք
Թափել — թափոն
Ուսուցանել — ուսուցանություն
Քերել — քերուկ
Վարել — վարորդ
Հաճախել — հաճախորդ
Բախել — բախում
Հնչել — հնչյուն
Վազել — վազք
Հանել — հանույթ
Շարժել — շարժում
Մոտենալ — մոտեցում
Կոշտանալ — կոշտություն

8.Տրված գոյականակերտ ածանցներից յուրաքանչյուրով երկու գոյական կազմի՛ր և գրի՛ր, թե ո՛ր բառերից կազմեցիր:

դնել (դիր) — դրածո, պարսավել — պարսավանք:

Անք, ցի, ածո, ք, ուկ, իք, իչ, ուտ, ան, իկ, պան, ստան, ուհի:

Անք – հնչանք, զարմանք
Ցի – ջերմցի, մաղթցի
Ածո – դրածո, խմածո
Ք – ծաղրք, երգք
Ուկ – սնդուկ, արդուկ
Իք – չարիկ, բարիք
Իչ – գրիչ, սրիչ
Ուտ – գիտութ(ություն), արքայություն
Ան – բարեգործան, պաշտպանան
Իկ – մանկիկ, աղքատիկ
Պան – քաղաքապետպան, ավագանպան
Ստան – Հայաստան
Ուհի – թագուհի, մայրուհի

9․ Տրված բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր մեկ բառով: Ո՞ր հոլովներով են դրվում այդ բառերը:

Կիրճի մեջ, հանրապետության մեջ, ամպերի մեջ, գոմի մեջ, օվկիանոսի մեջ:
Գագաթի վրա, հողի վրա, այգիների վրա, սեղանի վրա, աստիճանների վրա:

Կիրճի մեջ — միջկիրճ (տարածություն)
Հանրապետության մեջ — ներհանրապետական
Ամպերի մեջ — ամպամած
Գոմի մեջ — ներգոմային
Օվկիանոսի մեջ — ներվկիանոսային
Գագաթի վրա — գագաթային
Հողի վրա — հողային
Այգիների վրա — այգեգործական
Սեղանի վրա — սեղանակից
Աստիճանների վրա — աստիճանային

10․ Տրված բառերը հոլովիր․ գրիր՝ որ հոլովման են պատկանում

տուն, վարդ, հայր, քույր, աշուն, շուն, օր, մայր

Տուն – 1 հոլովում
Վարդ – 2 հոլովում
Հայր – 3 հոլովում
Քույր – 2 հոլովում
Աշուն – 1 հոլովում
Շուն – 1 հոլովում
Օր – 3 հոլովում
Մայր – 3 հոլովում

11․Տրված բայերից ածականներ կազմի՛ր և ընդգծի՛ր ածականակերտ ածանցները:

Վստահել, համակրել, բացատրել, դյութել, գրավել, հուզել, բարկանալ, վախենալ, ամաչել, պարծենալ:

Վստահել — վստահելի
Համակրել — համակրելի
Բացատրել — բացատրելի
Դյութել — դյութիչ
Գրավել — գրավիչ
Հուզել — հուզիչ
Բարկանալ — բարկոտ
Վախենալ — վախկոտ
Ամաչել — ամաչկոտ
Պարծենալ — պարծենկոտ

12.Տրված բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր ածականներով  և ընդգծի՛ր ածականակերտ ածանցները:

Յոթ գյուխ ունեցոդ, երկու երես ունեցող, երկու փող ունեցող, եռանդով օժտված, շատ բուրդ ունեցոդ, գույն ունեցող, թևեր ունեցող, մեծ ուժ ունեցող, երեք տարի (ամ) տևող, տասը տարեկան:

Յոթ գյուղ ունեցոդ — յոթգյուղանոց
Երկու երես ունեցող — երկերեսանի
Երկու փող ունեցող — երկփողանի
Եռանդով օժտված — եռանդոտ
Շատ բուրդ ունեցոդ — բուրդոտ
Գույն ունեցող — գունավոր
Թևեր ունեցող — թևավոր
Մեծ ուժ ունեցող — հզոր
Երեք տարի տևող — երրորդամյա
Տասը տարեկան — տասնամյա

13․Ընդգծված բառերն ու բառակապակցությունները փոխարինի՛ր համապատասխան ածականներով:

Օրինակ`

Երկրին մոտ տարածությունում  տիեզերանավի հանդիպեցին: — Երկրամերձ տարածությունում տիեզերանավի հանդիպեցին:

Հայոց աշխարհում` Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշքով լի ու ձեռքով չկերտված կոթող կա: Դա Արարատն է՝ երկինք սլացող, մեկուսի լեռների զանգված՝ կոնի նմանվող զույգ գագաթներով: Մասիսն ու Սիսը հանգած հրաբուխներ են: Մասիսի ժայռերով պատված գագաթը ծածկված է  հավերժական ձյունով:  Սիսի գագաթի  մասը նույնպես քարերով ծածկված է : Լանջերը կտրտված են  ճառագայթի ձև ունեցող ձորակներով ու հեղեղատներով: Լանջերին խոտով առատ արոտներ ու թփուտներ կան, ներքևի գոտում՝ այլևայլ թռչուններ ու կենդանիներ: Հնում լեռը հռչակված էր որպես արքաների որսատեղի:

Մասիսը զերծ չի մնացել  բնության աղետներից: Նրա հյուսիս-արևելքի լանջի խորխորատը, հայտնի «Մասյաց վիհ» անունով, որ գագաթին մոտ (մերձ) մասում ավելի քան հազար մետր խորություն ունի, առաջացել է երկրաշարժից:

Հայոց աշխարհում` Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշալի ու ինքնակերտ կոթող կա: Դա Արարատն է՝ երկնասլաց, մեկուսացված լեռների զանգված՝ կոնիաձև զույգ գագաթներով։ … Մասիսի ժայռերով պատված գագաթը ծածկված է հավերժաջերմ ձյունով…
(Կարճ՝ բառերը դառնում են՝ հրաշալի, ինքնակերտ, երկնասլաց, մեկուսացված, կոնիաձև, ժայռապատ, ձյունածածկ…)

14․Տեքստում ավելացրու՛ տրված ածականները: Տրված և ստացված տեքստերը համեմատի՛ր:

Ա. Սարսափելի, բազմաթիվ, անհրապույր, իսկական, բազմազան, սարսափազդու, փոքրիկ, սուր:

Թմբկահար ձկան արձակած որոտը հավանաբար վախեցնում է նրա թշնամիներին: Դոդոշաձուկն էլ բոցմանի սուլիչի ձայն է հանում կարծես թե զուգավորման շրջանում:

Մյուս ձկների արձակած ձայների նշանակության մասին քիչ բան է հայտնի: Իհարկե, կան ձկներ էլ, որոնք իսկապես համր են:

Բ. Լայն, հետաքրքիր, ծանծաղ, զանազան, հնագույն, ամենատաք, ծովային, անվնաս, գեղեցիկ, մեծ, չքնաղ:

Լամանտինը մի կենդանի է, որը հավանաբար նախատիպ է եղել լեգենդների ջրահարսերի համար: Այս կենդանու առջևի վերջավորությունները հետաճել են, իսկ մարմինը հենվում է պոչի վրա: Նա բնակվում է ծովափնյա ջրերում և սնվում է բացարձակապես բուսական սննդով: Ապրելու համար նա ընտրել է տեղը, նրան կարելի հանդիպել հասարակածի երկու կողմերում:

Ա. Թմբկահար ձկան արձակած սարսափելի որոտը վախեցնում է նրա թշնամիներին։ Դոդոշաձուկն էլ սուր ձայն է հանում։ Մյուս ձկների ձայների մասին քիչ բան է հայտնի։ Կան ձկներ էլ, որոնք իսկապես համր են։

Բ. Լամանտինը մի հետաքրքիր, չքնաղ, ծովային, անվնաս կենդանի է։ Նա ապրում է ամենատաք ջրերում, ունի լայն մարմին և մեծ պոչ։