3․ Գծել ֆունկցիայի գրաֆիկ, որը բավարարում է հետևյալ երկու պայմաններին․ 1) անցնում է կոորդինատային հարթության (2, 3) կետով, 2) (–∞, 0)-ում դրական է, (0, 1)-ում՝ բացասական, (1, +∞)-ում՝ դրական:
4․ Գծել ֆունկցիայի գրաֆիկ, որը բավարարում է հետևյալ երկու պայմաններին. 1) անցնում է կոորդինատային հարթության (−2, 1), (0, −1) և (3, −1) կետերով, 2) նշանապահպանման միջակայքերն են՝ (-∞, -1), (-1, 1) և (1, +∞):
5․ Գծել ֆունկցիայի գրաֆիկ, որը բավարարում է հետևյալ երկու պայմաններին․ 1) նշանապահպանման միջակայքերն են՝ (-∞, — 2) ,(-2, 1) և (1, +∞) , 2) անցնում է կոորդինատային հարթության (–5, 1), (-1, -2), (2, −2) կետերով։
1. Ո՞ր նյութերն են կոչվում էլեկտրականության հաղորդիչներ:
Էլեկտրական հաղորդիչներ են այն նյութերը, որոնք հեշտությամբ անց են կացնում էլեկտրական հոսանքը: Այս նյութերում էլեկտրոնները ազատ շարժվում են, ինչի շնորհիվ էլեկտրական հոսքը կարող է հեշտ անցնել դրանց միջով:
2. Ո՞ր նյութերն են կոչվում մեկուսիչներ:
Մեկուսիչներ են այն նյութերը, որոնք չեն անցկացնում (կամ շատ վատ են անցկացնում) էլեկտրական հոսքը։ Այս նյութերում էլեկտրոնները կապված են ատոմների հետ և չեն կարող ազատ տեղաշարժվել:
3. Բերեք հաղորդիչների և մեկուսիչների օրինակներ:
Հաղորդիչներ՝
Պղինձ
Ալյումին
Արծաթ
Ոսկի
Ջուր (հատկապես աղով կամ լուծված նյութերով)
Մեկուսիչներ՝
Պլաստմասսա
Ռետին
Ափսեային ապակի
Փայտ (չոր վիճակում)
Օդ
4. Նկարագրեք փորձ, որտեղ էլեկտրական փոխազդեցությունը հաղորդվում է ոչ օդի միջոցով:
Փորձ՝ հաղորդիչ նյութով փոխազդեցություն.
Վերցրեք մետաղյա գնդիկ և լիցքավորեք այն (օրինակ՝ շփելով կտորով):
Դրեք մեկուսիչ հիմքի վրա:
Գնդիկին մոտեցրեք մետաղյա ձող, որի մի ծայրը միացված է մյուս գնդիկին՝ հաղորդիչ մետաղալարով։
Դուք կտեսնեք, որ մյուս գնդիկը նույնպես լիցքավորվում է՝ այսինքն՝ էլեկտրական փոխազդեցությունը փոխանցվել է մետաղալարով, ոչ թե օդով:
5. Ինչո՞վ են տարբերվում էլեկտրականացված և չէլեկտրականացված մարմինները շրջապատող տարածությունները:
Էլեկտրականացված մարմնի շուրջ առաջանում է էլեկտրական դաշտ, որը կարող է ազդել այլ մարմինների վրա:
Չէլեկտրականացված մարմնի շուրջ էլեկտրական դաշտ չկա, հետևաբար այն էլեկտրական ներգործություն չի գործում շրջապատի վրա։
6. Ինչպե՞ս կարելի է հայտնաբերել էլեկտրական դաշտը:
Էլեկտրական դաշտը կարելի է հայտնաբերել՝ օգտագործելով փոքր լիցքավորված փորձնական մարմին (օրինակ՝ թղթե փոքրիկ կտոր կամ փոքր գնդիկ):
Եթե այդ մարմինը սկսում է շարժվել կամ տատանվել ինչ-որ ուղղությամբ, ապա դա նշան է, որ տվյալ տարածքում կա էլեկտրական դաշտ, որն ազդում է նրա վրա:
Գծենք որևէ AB հատված: Նրա մի ծայրակետը, օրինակ՝ A-ն անվանենք սկիզբ (կամ սկզբնակետ), իսկ մյուսը՝ B-ն` վերջ (կամ վերջնակետ): AB հատվածի A-ից B ուղղությունը նշում են սլաքի միջոցով: Արդյունքում ստացվում է ուղղորդված հատված:
Ուղղորդված հատվածը կոչվում է վեկտոր:
Այսպիսով, այն հատվածը, որի համար նշված է, թե նրա ծայրակետերից որն է սկիզբը, իսկ որն է վերջը, կոչվում է ուղղորդված հատված կամ վեկտոր:
Վեկտորները կարելի է նշանակել երկու ձևերով:
Երկու մեծատառերի միջոցով, որոնց վրա դրվում է սլաք՝ AB→(կարդում են AB վեկտոր): Առաջին տառը ցույց է տալիս վեկտորի սկիզբը, իսկ երկրորդը՝ վերջը:
Մեկ փոքրատառով, որի վրա դրվում է սլաք՝ a→ (կարդում են a վեկտոր):
Եթե վեկտորի սկիզբն ու վերջը համընկնում են, ապա այն կոչվում է զրոյական վեկտոր և նշանակվում է՝ 0→: Հարթության ցանկացած կետ կարելի է համարել զրոյական վեկտոր:
AB հատվածի երկարությունը կոչվում է AB→վեկտորի երկարություն կամ մոդուլ և նշանակվում է՝ ∣AB→∣
∣g→∣=1.5, ∣AB→∣=3 գրառումները նշանակում են, որ g→ վեկտորի երկարությունը հավասար է 1.5 միավորի, իսկ AB→ վեկտորի երկարությունը՝ 3 միավորի:
Զրոյական վեկտորի երկարությունը հավասար է զրոյի՝ ∣0→∣=0
Բազմաթիվ ֆիզիկական մեծություններ, օրինակ՝ ուժը, տեղափոխությունը, արագությունը, բնութագրվում են ոչ միայն թվային արժեքով, այլև տարածության մեջ նրանց ունեցած ուղղությունով:
Մեծությունները, որոնք ունեն թվային արժեք և ուղղություն, կոչվում են վեկտորական մեծություններ:
Մեծությունները, որոնք ունեն միայն թվային արժեք և չունեն ուղղություն, կոչվում են սկալյար մեծություններ:
Սկալյար մեծություններ են, օրինակ՝ երկարությունը, քանակը, խտությունը:
Ոչ զրոյական վեկտորները կոչվում են համագիծ կամ կոլինեար, եթե նրանք գտնվում են կամ նույն ուղղի վրա, կամ զուգահեռ ուղիղների վրա:
Զրոյական վեկտորը համարվում է համագիծ ցանկացած վեկտորին:
Եթե a→ և b→ վեկտորները համագիծ են, ապա գրում ենք այսպես՝ a→∥b→
Երկու համագիծ վեկտորները կարող են ուղղված լինել կամ միանման, կամ հակառակ:
Առաջին դեպքում վեկտորները կոչվում են համուղղված, իսկ երկրորդ դեպքում՝ հակուղղված:
Համուղղված վեկտորները նշանակում են այսպես՝ a→↑↑b→, իսկ հակուղղվածներն այսպես՝ a→↑↓b→
Զրոյական վեկտորը համարվում է համուղղված ցանկացած վեկտորին:
Հավասար վեկտորներ
Վեկտորները կոչվում են հավասար, եթե նրանք համուղղված են, և նրանց երկարությունները հավասար են:
Եթե a→ և b→ վեկտորները հավասար են, ապա գրում են այսպես՝ a→=b→
Հավասար վեկտորների ուղղությունները համընկնում են, իսկ մոդուլները՝ հավասար են:
Հավասար մոդուլներ ունեցող հակուղղված վեկտորները կոչվում են հակադիր վեկտորներ:
Եթե a→ և b→ վեկտորները հակադիր են, ապա գրում են այսպես՝ a→=−b→
Փոխելով վեկտորի ուղղությունը հակառակով՝ ստանում ենք տրվածին հակադիր վեկտոր՝ AB→=−BA→
Առաջադրանքներ։
1․ Հետևյալ մեծություններից որո՞նք են վեկտորական:
տեղափոխություն
լայնություն
կշիռ
աշխատանք
2․ ABCD ուղղանկյան տրված նկարի օգնությամբ որոշիր AB և BC վեկտորների երկարությունները, եթե հայտնի է, որ AB=10, BC=24
|A→B∣=10, ∣BC∣=24
AB=10 BC=24։
3․ d→ և z→ վեկտորները հակադիր են: Գտնել z→ վեկտորի երկարությունը, եթե ∣d→∣=15։
z→=−d→, ∣d→∣=15 ∣z→∣=15
Հուշում՝ Հավասար երկարություն ունեցող հակուղղված վեկտորները կոչվում են հակադիր վեկտորներ: