1․ Ո՞ր պատկերն է կոչվում տարածական մարմին կամ տարածական պատկեր։ 

Այն պատկերը, որի ոչ բոլոր կետերն են ընկած միևնույն հարթության մեջ, կոչվում է  տարածական պատկեր: 

2․ GEOGEBRA ծրագրով գծել տարածական մարմին։ 

3․ Ի՞նչ է բազմանիստը։ 

Բազմանիստը դա տարածական պատկեր որ արտաքին մակերևույթը տարբեր բազմանկյւններ են։ 

4․ Ո՞ր պատկերն է կոչվում զուգահեռանիստ, GEOGEBRA ծրագրով գծել զուգահեռանիստ։ 

Զուգահեռանիստ կոչվում է այն բազմանիսը, որի բոլոր 6 նիստերը զուգահեռագծեր են: 

5․ Զուգահեռանիստը քանի՞ նիստ, քանի՞ կող, քանի՞ գագաթ ունի։ 

Զուգահեռանիստն ունի 6 նիստ, 8 գագաթ և 12 կող: 

6․ Բազմանիստների և նրանց տարրերի մասին բերված պնդումներից (սահմանումներից) ո՞րն է ճիշտ: Ընտրել ճիշտ տարբերակ(ներ)ը: 

Եթե տարածական մարմնի մակերևույթը կազմված է ուղղանկյուններից, ապա այն կոչվում է բազմանիստ: 

Բազմանիստի մակերևույթը կազմող բազմանկյունները կոչվում են բազմանիստի նիստեր: 

Նիստերի կողմերը կոչվում են բազմանիստի կողեր: 

Եթե տարածաչափական մարմնի մակերևույթը բաղկացած է բազմանկյուններից, ապա մարմինը բազմանիստ է: 

7․ Զուգահեռանիստի մասին թվարկված պնդումներից ո՞րն է ճիշտ: Ընտրել ճիշտ պնդումը: 

Զուգահեռանիստի հիմքը զուգահեռագիծ է: 

Զուգահեռանիստ կոչվում է այն պրիզման, որի կողմնային նիստերը չորս ուղղանկյուններ են: 

Զուգահեռանիստի նիստերը վեց ուղղանկյուններ են: 

8․ Բերվածնկարներից ո՞րն է զուգահեռանիստը: Նշել  ճիշտ պատասխանը: 

Ճիշտ պատասխան 

9․ Գրել զուգահեռանիստի հատկությունները։ 

Զուգահեռանիստի հանդիպակաց նիստերը զուգահեռ են և հավասար: 

Զուգահեռանիստի բոլոր չորս անկյունագծերը հատվում են միևնույն կետում և այդ կետում կիսվում են: 

Ответы на вопросы по тексту

1. О чем эта молитва?
   Эта молитва – о поиске внутренней силы и мудрости для того, чтобы ценить маленькие моменты жизни, не гнаться за иллюзиями и принимать все трудности как часть пути.
2. Чему учит она?
   Она учит быть осознанным, разумно распоряжаться временем, находить радость в простых вещах, а также принимать как победы, так и поражения. Это послание о важности терпения, стойкости, искренности и верности себе и другим.
3. Какие эмоции вызвала она?
   Эта молитва вызывает спокойствие, умиротворение, а также чувство вдохновения и уверенности, что все трудности преодолимы с осознанным и терпеливым подходом к жизни.

---

Грамматические задания

1. Подчеркните главные члены предложения.
2. Воробей (подлежащее) лежал (сказуемое) на моей ладони.
3. На пригорке играли (сказуемое) лисята (подлежащее).
4. За рекой поднялась (сказуемое) большая тёмная туча (подлежащее).
5. Ветер (подлежащее) гнул (сказуемое) макушки деревьев.
6. На землю упали (сказуемое) тяжёлые капли дождя (подлежащее).
7. Вскоре хлынул (сказуемое) тёплый летний дождь (подлежащее).
8. Небо (подлежащее) прояснилось (сказуемое).
9. Снова вернулось (сказуемое) ласковое лето (подлежащее).
10. Мы (подлежащее) с нетерпением ждали (сказуемое) весны.
11. Листья (подлежащее) падают (сказуемое) с клёнов.
12. Замените существительные местоимениями.
13. Археологи обнаружили под толстым слоем песка развалины древнего города. – Они обнаружили их.
14. Женщина подошла к памятнику. – Она подошла к нему.
15. Птенцы жадно разевали голодные рты. – Они жадно разевали их.
16. В пять лет мальчик уже читал. – В пять лет он уже читал.
17. Море ласково плескалось у самых моих ног. – Оно ласково плескалось у них.
18. Весной скворцы возвращаются к своим покинутым домам. – Весной они возвращаются к ним.
19. Через два дня Светлана уезжала на юг. – Через два дня она уезжала туда.
20. Врач часто посещал больного. – Он часто посещал его.

---

Упражнение 1

1. Они редко обедают в ресторане.
2. Он каждый день дарит ей цветы.
3. Мы ремонтировали свою машину 2 часа.
4. Я забыл заплатить за телефон.
5. На какую ногу вам больно наступить?
6. Не надо спорить.
7. Он разучился играть в шахматы.
8. Она успела сесть в поезд, который уже отходил.
9. Они строили дом 2 года.
10. Я отвыкла вставать рано.

Упражнение 2

1. чувствовать – почувствовать
2. ужинать – поужинать
3. делить – разделить
4. вязать – связать
5. прятать – спрятать
6. возить – привезти
7. шить – сшить
8. стараться – постараться
9. таять – растаять
10. верить – поверить
11. видеть – увидеть
12. делать – сделать
13. шутить – пошутить
14. чертить – начертить
15. тонуть – утонуть
16. гасить – погасить
17. учиться – научиться
18. брать – взять
19. пугаться – испугаться
20. мучить – замучить
21. помнить – запомнить
22. желать – пожелать
23. гордиться – возгордиться
24. готовить – приготовить

---

3 задание

Однажды утром я проснулась, посмотрела на часы и поняла, что проспала. Быстро оделась, собрала сумку и выбежала из дома. Я поймала такси и доехала до университета вовремя.

Նյութի գազային վիճակը, ի տարբերություն նյութի հեղուկ և պինդ ագրեգատային վիճակների, բնութագրվում է մեծ սեղմելիությամբ, փոքր խտությամբ, դիֆուզիայի մեծ արագությամբ և այլն:

Այդ է պատճառը, որ կան մի շարք օրենքներ և օրինաչափություններ, որոնք հատուկ են միայն նյութի գազային վիճակին:

Օրինակ՝ Բոյլ-Մարիոտի օրենքը կապ է ստեղծում գազի ճնշման և ծավալի միջև՝ հաստատուն ջերմաստիճանի պայմաններում: Ըստ այդ օրենքի միևնույն ջերմաստիճանի պայմաններում որոշակի զանգվածով գազի ծավալը հակադարձ համեմատական է գազի ճնշմանը.

V₁V₂=P₂P₁ կամ՝ PV=const:

Գեյ-Լյուսակի օրենքը կապ է ստեղծում գազի ծավալի և ջերմաստիճանի միջև՝ միևնույն ճնշման պայմաններում:

Շառլի օրենքով կապ է հաստատվում գազի ճնշման և ջերմաստիճանի միջև՝ հաստատուն ծավալի պայմաններում:

Ըստ Ավոգադրոյի օրենքի՝ միատեսակ պայմաններում (P,T) տարբեր գազերի հավասար ծավալներում պարունակվում են հավասար թվով մոլեկուլներ. եթե՝ V1=V2,ապա՝ N1=N2:

Ավոգադրոյի օրենքից բխում են կարևոր հետևություններ:

Մեկ մոլ քանակով գազի ծավալը կոչվում է գազի մոլային ծավալ՝ Vm,  նորմալ պայմաններում Vm=22,4 լ/մոլ:

Գազի հարաբերական խտությունը՝ D միևնույն ծավալով երկու գազերի զանգվածների հարաբերությունն է: Առաջին գազի հարաբերական խտությունն ըստ երկրորդ գազի հավասար է նրանց մոլային զանգվածների հարաբերությանը:

Օրինակ՝ D 1/2=M1M2=1728=0,61

Գազի խտությունը նրա մոլային զանգվածի և մոլային ծավալի հարաբերությունն է և ունի գ/լ չափողականություն:

ρ=MVm

Գազերի խառնուրդի միջին մոլային զանգվածը որոշվում է ըստ հետևյալ բանաձևի՝

M¯¯¯¯=M₁a₁+M₂a₂+M₃a₃+…+Mnana1+a₂+a₃+…+an,

որտեղ M-երը յուրաքանչյուր գազի մոլային զանգվածն է, իսկ a-երը կարող են լինել ծավալներ, քանակներ, մոլեկուլների թվեր, ծավալային բաժիններ, մոլային բաժիններ:

Գազերի մասնակցությամբ ռեակցիաների հավասարումներում քանակաչափական գործակիցները ցույց են տալիս նաև գազերի ծավալների հարաբերություն: Օրինակ՝

Մենդելեև-Կլապեյրոնի հավասարումը կոչվում է գազի վիճակի հավասարում և կապ է ստեղծում տվյալ քանակով գազի ծավալի, ճնշման և ջերմաստիճանի միջև՝ PV=nRT, որտեղ R-ը գազային հաստատունն է: Այն թվապես հավասար է մոտ 8,3 Ջ/(մոլ·Կ), եթե ճնշումն արտահայտվի պասկալներով, իսկ ծավալը՝ խորանարդ մետրերով:

Ռեֆլեքսը կենդանի օրգանիզմի կարծրատիպային արձագանքն է ցանկացած ազդեցությանը, որը տեղի է ունենում ընկալիչների մասնակցությամբ և նյարդային համակարգի հսկողության ներքո։ Ռեֆլեքսները գոյություն ունեն բազմաբջիջ կենդանի օրգանիզմներում, որոնք ունեն նյարդային համակարգ և իրականացվում են ռեֆլեքսային աղեղով։

Միացման ռեակցիա (կամ սինթեզի ռեակցիա) քիմիական ռեակցիա է, որտեղ երկու կամ ավելի նյութեր միավորվում են՝ առաջացնելով մեկ նոր միացություն։ Սա մի տեսակ ռեակցիա է, որը համապատասխանում է հետևյալ ընդհանուր ձևին՝

A+B→ABA + B \rightarrow ABA+B→AB

Այսինքն, երկու կամ ավելի պարզ նյութեր (պրոդուկտներ) միանում են՝ ձևավորելով մի նոր, ավելի բարդ միացում։ Միացման ռեակցիաները սովորաբար exothermic են, כלומר՝ նրանք արտադրում են էներգիա (այնպես որ սովորաբար ինքը ռեակցիան ունի էներգիայի արտանետում)։

Միացման ռեակցիաների օրինակներ

1. Մետաղի և թթվածնի միացում (քարաքարի հալվել): Օրինակ՝ երկաթը միանում է թթվածնի հետ՝ առաջացնելով երկաթի օքսիդ (հոդը):3Fe+4O2→2Fe2O33Fe + 4O_2 \rightarrow 2Fe_2O_33Fe+4O2​→2Fe2​O3​
2. Հիդրոգեն և թթվածնի միացում (վառվող մոմ): Հիդրոգենը և թթվածինը միանում են ջրի առաջացման համար:2H2+O2→2H2O2H_2 + O_2 \rightarrow 2H_2O2H2​+O2​→2H2​O
3. Կարբոն և թթվածնի միացում (կարբոնային օքսիդի առաջացում):C+O2→CO2C + O_2 \rightarrow CO_2C+O2​→CO2​

Միացման ռեակցիաների հատուկ հատկությունները

• Էներգետիկություն՝ Միացման ռեակցիաները հաճախ արտադրվում են էներգիայի բարձրացման դեպքում, հատկապես եթե դրանց մասնակցում են ջերմային էներգիա կամ էլեկտրականություն (հատկապես լույսի և ջերմության հետ կապված ռեակցիաներ)։
• Անհնար է հետադարձ՝ Միացման ռեակցիաների մեծ մասը կատարվում է կիսագնահատված մակարդակում ու լինում է ոչ հակառակը, כלומר չի կարելի պարզապես բառակապակցությունը արարել հետ։

Կիրառումները

Միացման ռեակցիաները լայնորեն օգտագործվում են մետաղագործության, քիմիական արդյունաբերության, նավթամշակման, էներգետիկայի և կենսաքիմիայի տարբեր ոլորտներում, հատկապես, երբ անհրաժեշտ է նոր նյութեր ստեղծել՝ սկսելով պարզ բաղադրիչներից։

Քայքայման ռեակցիա (կամ դեզինտեգրման ռեակցիա) քիմիական ռեակցիա է, որտեղ մի բարդ միացում բեկվում է ավելի պարզ նյութերի կամ բաղադրիչների։ Այս գործընթացը հակառակ է միացման ռեակցիային, քանի որ միացումից առաջացած նյութը վերածվում է երկու կամ ավելի պարզ նյութերի։

Քայքայման ռեակցիայի ընդհանուր ձևը

Մի բարդ միացում AB բաժանվում է երկու կամ ավելի նյութերի՝

AB→A+BAB \rightarrow A + BAB→A+B

Այսինքն, մի անալիզային նյութի քայքայումը բերում է ավելի պարզ կամ մինիմալ բաղադրիչների։

Քայքայման ռեակցիաների տեսակները

1. Թերմոլիզ (ջերմային քայքայման ռեակցիա): Քայքայումը տեղի է ունենում բարձր ջերմաստիճանում: Օրինակ՝ կալցիում կարբոնատը բարձր ջերմաստիճանում քայքայվում է, և առաջանում է կալցիում օքսիդ և թթվածին:CaCO3→ΔCaO+CO2\text{CaCO}_3 \xrightarrow{\Delta} \text{CaO} + \text{CO}_2CaCO3​Δ​CaO+CO2​
2. Էլեկտրոլիզ (էլեկտրականության ազդեցությամբ քայքայման ռեակցիա): Քայքայումը տեղի է ունենում էլեկտրական հոսանքով։ Այս պրոցեսը սովորաբար օգտագործվում է մետաղների արդյունահանման համար: Օրինակ՝ ջրի էլեկտրոլիզը բերում է հիդրոգեն և թթվածնի արտադրության:2H2O→էլեկտրականություն2H2+O22H_2O \xrightarrow{\text{էլեկտրականություն}} 2H_2 + O_22H2​Oէլեկտրականություն​2H2​+O2​
3. Խիմիոտերմիկ քայքայման ռեակցիա: Երբ մի նյութ քայքայվում է քիմիական այլ նյութի (օրինակ՝ ռեակտիվ նյութի) ազդեցությամբ, առանց ջերմության կամ էլեկտրականության: Օրինակ՝ ամոնիում քլորիդի քայքայումից առաջանում են ամոնիակ և հալոգեն:NH4Cl→NH3+HCl\text{NH}_4\text{Cl} \rightarrow \text{NH}_3 + \text{HCl}NH4​Cl→NH3​+HCl

Քայքայման ռեակցիայի օրինակներ

1. Կալցիումի կարբոնատի քայքայման ռեակցիա:CaCO3→ΔCaO+CO2\text{CaCO}_3 \xrightarrow{\Delta} \text{CaO} + \text{CO}_2CaCO3​Δ​CaO+CO2​Այս ռեակցիան տեղի է ունենում բարձր ջերմաստիճանում և օգտագործվում է կավի ստացման մեջ:
2. Ջրի էլեկտրոլիզ:2H2O→էլեկտրականություն2H2+O22H_2O \xrightarrow{\text{էլեկտրականություն}} 2H_2 + O_22H2​Oէլեկտրականություն​2H2​+O2​Ջրի էլեկտրոլիզը արդյունքում տալիս է հիդրոգեն (H₂) և թթվածին (O₂)։ Այս ռեակցիան լայնորեն կիրառվում է որպես հիդրոգենի արդյունահանման մեթոդ։
3. Ամոնիում նիտրատի քայքայման ռեակցիա:NH4NO3→ΔN2O+2H2O\text{NH}_4\text{NO}_3 \xrightarrow{\Delta} \text{N}_2 \text{O} + 2H_2ONH4​NO3​Δ​N2​O+2H2​OԱյս ռեակցիան օգտագործվում է ապառիկ թունավոր նյութերի և նիտրոգենային միացությունների սինթեզի համար։

Քայքայման ռեակցիայի կարևորություն

• Նյութերի արդյունահանում՝ Քայքայման ռեակցիաներ օգտագործվում են տարբեր նյութեր ստանալու համար, օրինակ՝ մետաղներ, գազեր, կամ մյուս բարդ նյութեր:
• Հրդեհման և էներգիայի արտադրություն՝ որոշ քայքայման ռեակցիաներ, հատկապես դրանք, որոնք էներգիա են արտազատում (օրինակ՝ նավթը կամ բնական գազը), կարևոր են էներգետիկ ոլորտում։
• Պատրաստում է ռեակտիվ նյութեր՝ որոշ քայքայման ռեակցիաներ օգտագործվում են արդյունաբերական կամ լաբորատորիական նպատակներով՝ թունավոր կամ պիտանի նյութեր ստանալու համար։

Եզրակացություն

Քայքայման ռեակցիաները կենսական նշանակություն ունեն տարբեր ոլորտներում, և նրանք խթանում են նյութերի վերամշակման ու էներգիայի արտազատման բազմաթիվ գործընթացներ։

Փոխանակման ռեակցիա (կամ դիսպլասման ռեակցիա) քիմիական ռեակցիա է, երբ երկու միացություններ փոխանակում են իրենց բաղադրիչ ատոմները կամ իոնները՝ առաջացնելով նոր միացություններ։ Այս ռեակցիաներում մասնակից նյութերը փոխվում են իրենց բաղադրիչների տեղերով, ուստի կոչվում է «փոխանակման» ռեակցիա։

Փոխանակման ռեակցիաներն ամենօրյա կյանքում հանդիպում են, հատկապես այնպիսի լուծույթներում, որտեղ իոնները լուծված են ջրի մեջ։

Փոխանակման ռեակցիայի ընդհանուր ձևը

Պարզագույն փոխանակման ռեակցիաները ունեն հետևյալ ձևը՝AB+CD→AD+CBAB + CD \rightarrow AD + CBAB+CD→AD+CB

Այսպիսով, երկու միացությունները (AB և CD) փոխանակում են իրենց բաղադրիչ ատոմները կամ իոնները՝ ստանալով երկու նոր միացություններ՝ AD և CB։

Փոխանակման ռեակցիաների տեսակներ

1. Որպեսզի լինեն փոխանակման ռեակցիաներ, անհրաժեշտ է, որպեսզի առկա լինեն
   • Իոնների փոխանակում։ Եթե լուծույթում առկա են երկու միացություններ, որոնք կազմում են երկու իոններ, ապա փոխանակում կլինի այն դեպքում, եթե ստացվող միացություններն ավելի կայուն կամ անկայուն են:
2. Երկրորդ տեսակը կապված է աղերի ջրային լուծույթներում փոխանակումից: Օրինակ՝ եթե երկուսը հոդախմբում են մի բազուկ, մեկը կարող է հարացուցել մեկ ընկերների։

Տեղակալման ռեակցիա (կամ փոխհատուցման ռեակցիա) քիմիական ռեակցիա է, որտեղ մեկ իոն կամ ատոմ փոխարինում է մեկ այլ իոնի կամ ատոմի՝ միացությունում։ Այսպիսի ռեակցիաներում, նոր նյութի առաջացման համար մեկ բաղադրիչ (գազ, հեղուկ կամ միներալ) փոխարինում է մյուսին։ Տեղակալման ռեակցիաները հաճախ տեղի են ունենում լուծույթներում, երբ երկու միացություններ խառնվում են, և դրանցից մեկը դուրս է գալիս լուծույթից՝ որպես անլուծելի նյութ (տեղակալ)։

Տեղակալման ռեակցիայի ընդհանուր ձևը

Համապատասխան տեղակալման ռեակցիայի ընդհանուր տեսքը հետևյալն է՝AB(aq)+CD(aq)→AD(s)+CB(aq)AB(aq) + CD(aq) \rightarrow AD(s) + CB(aq)AB(aq)+CD(aq)→AD(s)+CB(aq)

Այսինքն՝ երբ լուծույթի մեջ երկու աղեր (AB և CD) խառնվում են, և դրանցից մեկը (AD) անլուծելի է, այն նստում է որպես տեղակալ՝ դուրս գալով լուծույթից։

Տեղակալման ռեակցիայի օրինակներ

1. Բարևի աղերի տեղակալման ռեակցիա՝Երբ բարևի նատրիումի սուլֆատը խառնվում է պղինձ(II) սուլֆատի հետ, տեղի է ունենում տեղակալման ռեակցիա, որում առաջանում է անլուծելի պղինձ(II) սուլֆատ (CuSO₄), որը նստում է լուծույթից որպես տեղակալ։BaCl2(aq)+Na2SO4(aq)→BaSO4(s)+2NaCl(aq)\text{BaCl}_2(aq) + \text{Na}_2\text{SO}_4(aq) \rightarrow \text{BaSO}_4(s) + 2\text{NaCl}(aq)BaCl2​(aq)+Na2​SO4​(aq)→BaSO4​(s)+2NaCl(aq)Այս ռեակցիայում BaSO₄ (բարիումի սուլֆատ) դուրս է գալիս լուծույթից՝ որպես տեղակալ:
2. Նատրիումի թթվածնաբեր աղերի տեղակալման ռեակցիա՝Pb(NO3)2(aq)+2KI(aq)→PbI2(s)+2KNO3(aq)\text{Pb(NO}_3\text{)}_2(aq) + 2\text{KI}(aq) \rightarrow \text{PbI}_2(s) + 2\text{KNO}_3(aq)Pb(NO3​)2​(aq)+2KI(aq)→PbI2​(s)+2KNO3​(aq)Այս ռեակցիայում PbI₂ (պղնձի յոդիդ) դուրս է գալիս լուծույթից՝ իբր տեղակալ, իսկ լուծույթում մնում է կալցիումի նիտրատ (KNO₃)։

Տեղակալման ռեակցիաների բնութագրերը

1. Սինթեզային ռեակցիաների հակառակ պրոցեսը. Այս ռեակցիաներում նյութերի մեկը դուրս է գալիս լուծույթից՝ որպես անլուծելի արտադրանք (տեղակալ), իսկ մյուսը մնում է լուծույթում։
2. Տեղակալումը տեղի է ունենում միայն այն դեպքում, երբ առաջացած միացումը անլուծելի է: Ավելորդ բարդության կամ կայունության պատճառով նման ռեակցիաները հաճախ տեղի են ունենում լուծույթներում։
3. Սովորաբար առաջացնում են խառնուրդներ կամ կախարդներ՝ այսպիսի ռեակցիաներն օգտակար են աղերի և այլ նյութերի մաքրման ու օպտիմալացման համար։

Տեղակալման ռեակցիաների կիրառությունը

• Քիմիական վերլուծություններ՝ տեղակալման ռեակցիաները լայնորեն կիրառվում են քիմիական վերլուծության մեջ՝ իոնների ճանաչման համար: Օրինակ, երբ լուծույթում որոշակի իոն պետք է հայտնաբերվի, այն կարող է փոխարինվել այլ իոնով՝ առաջացնելով անլուծելի տեղակալ:
• Պատրաստում են աղեր և միացություններ՝ տեղակալման ռեակցիաները կարևոր են աղերի սինթեզի մեջ, օրինակ՝ սուլֆատներ, յոդիդներ, քլորիդներ։
• Մաքրման գործընթացներում՝ լուծույթների մաքրման ժամանակ, երբ պետք է հեռացնել մեկ բաղադրիչ՝ օգտագործելով տեղակալման ռեակցիա։

Եզրակացություն

Տեղակալման ռեակցիաները շատ կարևոր են քիմիայում, հատկապես լուծույթներում, երբ անհրաժեշտ է հեռացնել կամ ճանաչել որոշ բաղադրիչներ, որոնք անլուծելի են։

CaCO3+2HCl=CaCl2+H2O+CO2

C+2H2O=CO2+2H2

Cl2+H2O=HCl+HClO

3N2+3H2=2NH3

Zn+2HCl=ZnCl2+H2

Mg+O2=MgO

Al+6HCl=2AlCl3+3H2

1․ Հաշվել 

Ա)1 

Բ)1  

Գ)1 

Դ)1 

2․ Հաշվել․ 

Ա)2¹ 

Բ)2⁰ 

Գ)2^-1 

Դ)2^-2 

Ե)3¹ 

Զ)3⁰ 

Է)-0.3^-1 

Ը)0.2² 

3․ Գրել ամբողջ ցուցիչով աստիճանի տեսքով․ 

ա) 2³ 

բ) 2⁸ 

գ) 3^-2 

դ) 4 

ե) 3^-1 

զ) 3^-4 

է) 5 

ը) 16^-1 

թ) 25^-1 

ժ)2⁰ 

ի) 9² 

լ) 0,5^-1 

խ) –  1/5^-4 

4․ Հաշվել․ 

ա) 1) 10000,    2) 1000,    3) 100,   4) 10,   5) 1,   6) 0.1,   7) 0.01,    8) 0.001,   9) 0.0001: 

բ) 1) 32,   2) 16,   3) 8,     4) 4 ,   5) 2 ,   6) 1,    7) 0.5,    8) 0.25,     9) 0.125,    10) 0.0625,    11) 0.03125: 

գ) 1) -27,      2) 9,    3) -3,     4) 1,    5) -0.3,   6) 0.1,   7) -0.03: 

5․ Հաշվել․ 

ա) 1) 1,     2) -1,     3) -1,     4) -1,      5) -1: 

բ) 1) 1,     2) -1,     3) 1,    4) 1,    5) -1: 

գ) 1) 0.25,   2) -4,   3) 4,   4) 0.25,   5) -0.25: 

1. O կետը AL հատվածը բաժանում է երկու հավասար մասերի: Գտնել  հատվածի միջնակետի նկատմամբ համաչափ կետեր: 

A,L, 

B,K, 

C,J, 

D,I, 

E,H, 

F,G, 

2. Տրված է AL հատվածը: Գտնել D կետի նկատմամբ համաչափ կետերը: 

C-E, B-F, A-G 

3. Ո՞ր կետն է C կետին համաչափ՝ (0;−4) կետի նկատմամբ: 

C,H, 

4. Գտնել Оx առանցքի նկատմամբ B կետին համաչափ կետը: 

B,A 

5․ Նշել այն պատկերները, որոնք ունեն համաչափության կենտրոն: 

• Իննանկյուն 
• Սեղան 
• Քառակուսի 
• Ուղղանկյուն 

6․ Նշել այն պատկերները, որոնք ունեն համաչափության առանցք:  

• Շրջան 
• Քառանկյուն 
• Եռանկյուն 
• Շեղանկյուն 

Աշխատանքի նպատակը․

1․Համոզվել,որ ուսումնասիրվող շարժումը հավասարաչափ արագացող է։

2․Կարողանալ ճանապարհի և ժամանակի օգնությամբ որոշել թեք ճոռով շարժվող գնդիկի շարժման արագացումը ։

3․Հաշվելով շարժման ճանապարհը և արագացումը կարողանալ հաշվել ժամանակը։

Աշխատանքը կատարելու համար պետք է իմանա։

1․Հավասարաչափ շարժման հիմնական բանաձևերը․

V=at S=at2 /2 ՝ այս բանաձևից a= 2S/t2

Արագացման սահմանումը, միավորը։

Արագացման սահմանումը․

Այն ֆիզիկական մեծությունը որը հավասար է մարմնի շարժման արագության փոփոխության և ժամանակամիջոցի հարաբերությանը, որի ընթացքում կատարվել է այդ փոփոխությունը, կոչվում է հավասարաչափ արագացող շարժման արագացում։

Արագացում ը սովորաբար նշանակում ենք a-ով, այն լատիներեն <<աքսելերատիո>> որը թարկմանաբար նշանակում է արագացում։ Բանաձևը կլինի` a=V/t:

Արագացման միավորը այնպիսի հավասարաչափ արագացող շարժման արագացումն է, երբ, այդ շարժման յուրաքանչյուր 1 վարկյանում փոփոխվում է 1մ/վ։ Այդ միավորը նշանակում են՝ 1մ/վ2։

Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր․մետաղե ճոռ․պողպատե գնդիկ,վայրկենաչափ․մոտաղյա բաժակ,չափաժապավեն,ամրակալան։

Փորձի ընթացքը․

Ամրակալանին ամրացրեցի ճոռը,որոշակի անկյան տակ։Ճոռի հիմքին տեղավորեցի մետաղյա բաժակը։Չափեցի ճոռի երկարությունը։Դա կլինի այն ճանապարհը(S),որը կանցնի գնդիկը փորձի ժամանակ։Բաց թողեցի գնդիկը և միաժամանակ աշխատեցրեցի վայրկենաչափը։Երբ գնդիկը բախվեց արգելակին կանգնեցրեցի վայկենաչափը և գրանցեցի շարժման ժամանակը՝կլորացնելով վայրկյանի տասնորդական մասով։Փորձը կրկնեցի երեք անգամ և հաշվեցի չափված ժամանակների միջին արժեքը՝t=(t₁+t₂+t₃)/3:Հաշված ժամանակը ընդունեցի որպես գնդիկի շարժման ժամանակ։Վերևի բանաձևով հաշվեցի արագացումը՝ a= 2S/t²

Նույն փորձը ,նույն կերպ կրկնեցի S-ի համար ընտրելով երկու ուրիշ չափեր։

Բանաձևեր t=t₁+t₂+t₃/3, a= 2S/t²:

Փորձ I

S=1.1մ t=(t1+t2+t3)/3=(1.3վ+1.5վ+1.6վ)/3=1.5վ

t1=1.3վ a=2S/t²=2×1.1մ/1.5²վ²=2.2մ/2.3վ²=0․9մ/վ²

t2=1.5վ

t3=1.6վ

---

a-?

Փորձ II

S=56 սմ=0,6

t₁=0,9 վ

t₂=1 վ

t₃=0,9 վ

---

t=(t₁+t₂+t₃)/3=0,9+1+0,9/3=0,9 վ

a=2S/t²=2 x 0,6/1,8=0,6 մ/վ²

Փորձ III

S=28 սմ=0,3 մ

t₁=0,6 վ

t₂=0,7 վ

t₃=0,7 վ

---

t=(t₁+t₂+t₃)/3=0,6+0,7+0,7/3=0,6 վ

a=2S/t²=2 x 0,3/1,2=0,5 մ/վ²

Կատարածս փորձերից արեցի վերջնական եզրակացություն,գնդիկի շարժումը թեք ճոռով հավասարաչափ արագացող է, քանի որ երեք դեպքերում էլ ստացել ենք մոտավորապես 1մ/վ։

1. Քրիստափոր Կոլումբոս

1451 թ., Գենուա, Իտալիա
Կոլումբոսը պատմության մեջ հայտնի է որպես հետազոտող, ով Եվրոպայից առաջինը հասավ Ամերիկա 1492 թվականին, չնայած այն ժամանակ նա կարծում էր, որ հասել է Ասիայի հյուսիսային ափերին: Կոլումբոսի ճանապարհորդությունները բացահայտեցին Ամերիկան, ինչը մեծ ազդեցություն ունեցավ Եվրոպայի ու Ամերիկայի միջև կապերի հաստատման վրա: Նրա չորս ճանապարհորդությունների ընթացքում նա հետազոտեց Կարիբյան կղզիները, Հոնդուրասը, Կենտրոնական Ամերիկայի ափերը և այլ տարածքներ:

2. Ամերիգո Վեսպուչի

1454 թ., Ֆլորենցիա, Իտալիա
Վեսպուչին հայտնի է իր հետազոտություններով, որոնք ապացուցեցին, որ Նոր աշխարհը (Ամերիկան) իրականում առանձին մայրցամաք է և ոչ թե Ասիայի մասը: Նրա ուսումնասիրություններն ու ուղևորությունները նպաստեցին աշխարհագրական պատկերացումների ճշգրտմանը: Ամերիկան նրա անունով է անվանվել գերմանացի քարտեզագիր Մարտին Վալդզեմյուլլերի կողմից:

3. Ֆեռնան Մագելան

1480 թ., Պորտուգալիա
Մագելանը գլխավորել է աշխարհում առաջին ճանապարհորդությունը, որը դուրս եկավ աշխարհը կլորիկ կերպով շրջելու: Նրա 1519–1522 թթ. ճանապարհորդությունն ապացուցեց, որ Երկիրը գնդաձև է: Չնայած Մագելանը սպանվեց Ֆիլիպիններում ճանապարհորդության ընթացքում, նրա նավերից մեկը՝ «Վիկտորիան», վերադառնալով Իսպանիա, ավարտեց առաջին համաշխարհային ծովագնացությունը:

4. Վասկո դա Գամա

1460–1469 թթ., Սինես, Պորտուգալիա
Դա Գաման առաջին հետազոտողն էր, ով ծովային ճանապարհով հասավ Հնդկաստան՝ 1498 թվականին: Նրա նավարկությունները մեծապես ընդլայնեցին Եվրոպայի և Ասիայի միջև առևտրական կապերը՝ Պորտուգալիային բերելով առևտրային մեծ արտոնություններ: Նրա ուղևորությունները նպաստեցին Պորտուգալիայի ծովային կայսրության հիմնադրմանը:

 Հաշվել բացասական ցուցիչով աստիճանի արժեքը՝  

ա) 6⁻⁴⁼1/6⁴=1/1296 

 բ) 5^-2 =1/5²=1/25 

գ) 3^-3=1/3³ =1/27 

դ) 12^-1=1/12¹=1/12 

2․ Համեմատիր  կոտորակները: 

ա) (7/31)²⁸  < (14/31)²⁸ 

 բ) (18/31)⁸  <  (18/31)¹⁸  

գ) 37.2⁴  <  37.2¹⁴ 

3․ Գտնել  տրված արտահայտության արժեքը՝  

ա) n⁻⁷⋅ n⁻³=n^-10  

բ) a^-5 ⋅ a⁶=a¹ 

 գ) b^-8 ⋅ b⁹ =b¹ 

դ) m^-6 ⋅ m^-6=m^-12 

4․ Աստիճանի հատկությունների հիման վրա, ձևափոխիր b⁴⁹/h⁻²¹ կոտորակը: 

B^49*h^-21 

5․ Տրված է, որ b²⁴/(k⁻¹²t⁻⁶)=A⁶: Գտիր A-ի արժեքը:  

A⁶⁼b²⁴/k¹²t⁶ 

A=b⁴/k²t 

6․ Համեմատիր A=6900⋅10⁻³ և B=69⋅10⁻² արտահայտությունները: 

A > B 

7․ Գրեք ամբողջ ցուցիչով աստիճանի տեսքով․ 

Ա)a^-1 

Բ)a¹ 

Գ)a³ 

Դ)a 

Ե)a^-10 

Զ)a⁹ 

Է)a³ 

Ը)a^-5 

Թ)a¹ 

Ժ)a9 

Ի)a^-3 

Լ)a8 

8․ Գրեք ամբողջ ցուցիչով աստիճանի տեսքով․ 

Ա)2¹ 

 Բ)3^–1 

Գ)5⁸ 

Դ)10² 

Ե)5^-5 

Զ)8² 

9․ Աստղանիշի փոխարեն գրեք այնպիսի թիվ, որ հավասարությունը ճիշտ լինի. 

Ա)3³ 

Բ)4³ 

Գ)2^-2 

Դ)2 

Ե)5 

Զ)1,2 

Է)4³ 

Ը)3^-2 

Թ)2.5