Առաջադրանք 1

Մշակույթը 20-րդ դարի առաջին քսանամյակում

ԱՆՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ՀԱՍԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Բացատրի՛ր և բնութագրի՛ր

Հովհ. Թումանյան — ժողովրդական բանաստեղծ, ազգային միասնության և բարոյական արժեքների քարոզիչ; հիմնեց «Վերնատուն» գրական ակումբը։

Վերնատուն — Թումանյանի տան հանդիպումների գրական սրահ/խմբակ թիֆլիսյան գրական միջավայրի կենտրոն)։

Ընկեր Բ. Փանջունի — Երվանդ Օտյանի սատիրական կերպարը/գիրքը (բեմադրություններ ու քննադատություններ՝ քաղաքականության մասին)։

Դ. Վարուժան — դարավերջի/դարասկզբի հայ բանաստեղծ, ուժեղ լիրիկա ու ազգագրական տոն։

Ե. Չարենց — նորի էպիկական ու խորհրդանշական գոհար, հեղափոխության և հայրենասիրության ուժեղ թեմաներ (օրինակ՝ «Կարմիր նժույգներ», «Վահագն»):

Վ. Տերյան — խոր սենթիմենտալ, ռոմանտիկ տոն, ազդեցություն Չարենցի վրա։

Մշակութային քաղաքականություն — պետական, գաղափարական ծրագրեր գրողներին, դպրոցներին և թանգարաններին ուղղորդելու համար։

Պետական լեզու — հայերազգի պետությունում հայերենը մոտիվացող, միացնող գերատեսչական գործոն։

Ազգային թանգարան — ազգի հիշողությունն ու մշակութային ժառանգությունը պահող ինստիտուտ։

Կոստանդնու պոլիս — պատմական մեծ քաղաք (Ստամբուլ), հայ ազգային կյանքի կենտրոններից մեկը՝ մինչև 20-րդ դ. սկիզբ։

Կարս — ռազմավարական ու քաղաքականորեն առանցքային շրջան՝ 20-րդ դարի սկզբի հայկական-թուրքական հակամարտությունների համատեքստում։

ֆուտուրիզմ — Արվեստի ուղղություն՝ արագ շարժում, ապագայի ու տեխնիկականի պաշտամունք, որ ազդեցություն ունեցավ նաև հայկական ավանգարդում։

ՀԻՄՆԱԿԱՆ
ԳԱՂԱՓԱՐՆԵՐ

ա. Նկարագրի՛ր։ Հեղափոխության համատեքստում ներկայացրո՛ւ Եղիշե Չարենցի «Կարմիր նժույգներ» (1917) բանաստեղծության առաջին քառատողը։ Ի՞նչ ես հասկանում այդ խորհրդանիշներից։

Չարենց — «Կարմիր նժույգներ» առաջին քառատողը

«Կարմիր նժույգները թռչում են սրընթաց, / Կարմիր նժույգները՝ բաշերը փրփուր…»

Այս խորհրդանիշները՝ կարմիր նժույգներ, հուր, դողացող պայտեր ցույց են տալիս հեղափոխական հուժկու ուժն՝ երկիրը այրող, արագ ու բռնի փոփոխությունը։ Կարմիրը կարող է լինել և կրակ ու հուռ, և արյուն — ոգևորություն ու աղետ միաժամանակ։

գ. Վերլուծի՛ր։ Փորձի՛ր ինքնուրույն վերլուծել և մատնանշել «Վահագն» պոեմի պատմական ասելիքը։

Չարենցը այստեղ նայել է դիցաբանական պատերազմի-փրկչի պատկերին ու ցույց է տալիս՝ երբ ազգը սարսափում ու ջախջախվում է (ղեռնի, պատերազմի ընթացքում), նույնիսկ ընկալված «պայքարի աստվածը» անզոր կամ խեղված է։ Պոեմը քննադատում է հերոս-միթոսի մոլրուը և արտահայտում է հիասթափություն՝ իրական քաղաքական/հայրենական աղետների ֆոնին։

ՔՆՆԱԴԱՏԱԿԱՆ
ՄՏԱԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆ

1. Համադրի՛ր գրականության մեջ հեղափոխության արտացոլումը և պատմությունից ձեռք բերած գիտելիքներդ:

Պատմությունը տալիս է իրադարձությունների թվերն, պատճառ-արդյունքները և համակարգային պատկերը։ Երկուսն էլ անհրաժեշտ են՝ մեկը մարդկային ընկալումը, մյուսը՝ փաստերը։

Գրականությունը ցույց է տալիս զգացմունքները, խորհրդանիշները, հույսն ու հիասթափությունը (մակրանյութ՝ պատկերներ, մետաֆորներ).

2. Գնահատի՛ր։ Ի՞նչ դեր ունեցավ Հովհաննես Թումանյանը ազգամիջյան կռիվները դադարեցնելու գործում։

Թումանյանը որպես հեղինակություն և դաստիարակող ձայն նպաստեց համաշխարային համերաշխության և բարոյականության քարոզին՝ իր ստեղծագործություններով և «Վերնատուն» խմբակով։ Նրա հեղինակությունը օգնեց մշակութային հարթակում միավորել տարբեր խմբեր և մեղմել հակակրանքները։

Թեմաներ

Աղեր

Օքսիդացման աստիճան

Վալենտականություն

Հարցեր.

1.Ի՞նչ է աղը: Ինչպե՞ս է այն սովորաբար առաջանում:

Մետաղի և թթվի մնացորդի միացություն։ Ստացվում է թթու + հիմք ռեակցիայից։

2.Ո՞րն է ամենահայտնի աղը, որը մենք օգտագործում ենք ամեն օր: Ի՞նչն է դրա քիմիական բանաձևը, և ի՞նչ դեր ունի այն մարդու օրգանիզմում:

NaCl — կերակրի աղ։ Օգտակար է նյարդերի, ջրի հավասարակշռության համար։

3.Ի՞նչ տարբերություն կա չեզոք, թթու և հիմնային աղերի միջև (օրինակներով): Ինչո՞վ է դա պայմանավորված:

Չեզոք՝ ուժեղ թթու + ուժեղ հիմք (NaCl)

Թթու աղ՝ մեջը H կա (NaHSO₄)

Հիմնային աղ՝ մեջը OH կա (Mg(OH)Cl)

4.Ինչպե՞ս է կոչվում այն պրոցեսը, երբ աղը ջրում լուծվելիս փոխազդում է ջրի հետ և փոխում լուծույթի pH-ը:

Հիդրոլիզ

5,Ներկայացրե՛ք աղերի կիրառման երեք տարբեր ոլորտ (բացի սննդից), օրինակ՝ շինարարություն, գյուղատնտեսություն, կամ արդյունաբերություն:

Շինարարություն, գյուղատնտեսություն, արդյունաբերություն։

Փորձարական

1.Եթե դուք լուծեք NaCl աղը (կերակրի աղ) ջրում, լուծույթը կմնա՞ չեզոք, թե՞ pH-ը կփոխվի: Ինչո՞ւ:Բացատրեք դա՝ հիմնվելով սկզբնական թթվի և հիմքի ուժի վրա:

1․ Մի կետից շրջանագծին տարված են հատող և շոշափող: Որոշել շոշափողի երկարությունը, եթե հատողի արտաքին և ներքին մասերի երկարությունները համապատասխանաբար հավասար են՝

ա) 4 սմ և 5 սմ, 6սմ

բ) 2,25 դմ և 1,75 դմ, 3 դմ

գ) 1 մ և 2 մ։ √3 մ

2. Շոշափողը 20 սմ է, իսկ նույն կետից տարված և շրջանագծի կենտրոնով անցնող հատողը` 50 սմ։ Գտեք շրջանագծի շառավիղը։

21 սմ

3․ Դիցուք՝ AB-ն շոշափող է, AD-ն՝ նույն շրջանագծի հատող, որի արտաքին մասը AC-ն է։ Որոշել
ա) CD-ն, եթե AB = 2 սմ և AD = 4 սմ 3սմ
բ) AD-ն, եթե AC : CD = 4/5 և AB = 12 սմ 18 սմ

4․ Մի կետից շրջանագծին տարված շոշափողն ու հատողը համապատասխանաբար հավասար են 20 սմ և 40 սմ, իսկ հատողի հեռավորությունը շրջանագծի կենտրոնից՝ 8 սմ։ Գտնել շրջանագծի շառավիղը։

17 սմ

5․ Մի կետից նույն շրջանագծին տարված են երկու հատող՝ որոնց երկարություններն են 15 սմ և 25 սմ։ Գտեք նրանց արտաքին մասերը, եթե հայտնի է, որ դրանցից մեկը 2 սմ–ով մեծ է մյուսից։

Էլեկտրական շղթայի օրինակ՝ որտեղ երևում է զուգահեռ միացման առավելությունը
Տան լամպերը կամ վարդակները. եթե մեկը անջատվում է կամ փչանում, մյուսները շարունակում են աշխատել։ Հաջորդաբար միացման դեպքում մեկի անջատվելը կկտրի ամբողջ շղթան։

Հոսանքի ուժերի կապը զուգահեռ միացված սպառիչներում + փորձ
Զուգահեռ ճյուղերում հոսանքի ուժերը հավելվում են և միասին կազմում են հիմնական (չճյուղավորված) հատվածով անցնող հոսանքը։
Փորձը՝
Միացնում ենք երկու լամպ զուգահեռ։ Ամպերմետրով չափում ենք հոսանքը յուրաքանչյուր լամպի ճյուղում, հետո չափում ենք հոսանքը ընդհանուր հատվածում։ Տեսնում ենք, որ ընդհանուր հատվածի հոսանքը հավասար է երկուսի չափման գումարին։

Ո՞ր մեծությունն է նույնը զուգահեռ միացված սպառիչների համար + փորձ
Զուգահեռ միանալու դեպքում բոլոր սպառիչների վրա լարումը նույնն է։
Փորձը՝
Վոլտմետրով չափում ենք լարումը յուրաքանչյուր լամպի վրա. բոլոր չափումները ստացվում են նույնն, ինչը ապացուցում է, որ լարումը չի փոխվում։

Ինչպես են որոշում զուգահեռ միացված սպառիչների ընդհանուր դիմադրությունը (բացատրությամբ)
Քանի որ զուգահեռ ճյուղերով անցնող հոսանքները գումարվում են, իսկ լարումը բոլոր ճյուղերում նույնն է, ապա ամբողջ տեղամասով անցնող ընդհանուր հոսանքը ավելի մեծ է, քան միայն մեկ դիմադրիչ լիներ։
Եվ քանի որ ավելի մեծ հոսանք է անցնում նույն լարման դեպքում, դա նշանակում է՝ ամբողջ տեղամասը «ընդհանուր դիմադրությամբ» ավելի թույլ է դիմադրում, այսինքն՝ նրա դիմադրությունը փոքր է, քան ամենատարբեր անհատական դիմադրությունները։

Ո՞ր տեղամասի դիմադրությունն է ավելի մեծ և ինչու
Առաջին տեղամասը ունի մեկ 5 Օմ դիմադրություն։
Երկրորդ տեղամասում կա 5 Օմ և 10 Օմ դիմադրիչ՝ զուգահեռ միացված։ Զուգահեռ միացման դեպքում ընդհանուր դիմադրությունը միշտ փոքր է, քան ամենափոքր դիմադրիչը։ Այսինքն՝ երկրորդ տեղամասի դիմադրությունը 5 Օմ-ից էլ փոքր է։
Ուստի ավելի մեծ դիմադրությունն ունի առաջին տեղամասը։

Բջջի բաժանումը՝ մեյոզ

Մեյոզը բջջի բաժանման հատուկ տեսակ է, որի արդյունքում առաջանում են սեռական բջիջներ՝ ձվաբջիջներ և սպերմատոզոիդներ։ Մեյոզի ընթացքում քրոմոսոմների քանակը նվազում է երկու անգամ՝ դիպլոիդից դառնալով հապլոիդ։ Այս գործընթացը բաղկացած է երկու փուլից՝ մեյոզ I և մեյոզ II։ Մեյոզի շնորհիվ ապահովվում է սերունդների միջև գենետիկական բազմազանությունը։

1. Մեյոզի հիմնական նշանակությունն է

ա) Օրգանիզմի աճի ապահովումը
բ) Վերականգնող հյուսվածքների ձևավորումը
գ) Սեռաբջիջների առաջացումը
դ) Էներգիայի արտադրումը

2. Մեյոզի արդյունքով մի մայր բջջից ստացվում է…

ա) 2 դիպլոիդ քույր բջիջ
բ) 4 հապլոիդ դուստր բջիջ
գ) 4 դիպլոիդ բջիջ
դ) 8 հապլոիդ բջիջ

3. Մեյոզի ո՞ր փուլում է տեղի ունենում crossing-over-ը (խաչաձևում)։

ա) Պրոֆազա I
բ) Մետաֆազա II
գ) ԱՆաֆազա II
դ) Տելոֆազա I

5. Մեյոզի I բաժանման ժամանակ ինչպիսի՞ քրոմոսոմներ են բաժանվում։

ա) Քույր քրոմատիդները
բ) Համ Homolog (հոմոլոգ) քրոմոսոմները
գ) mRNA մոլեկուլները
դ) Կենտրոնոմերները

6. Մեյոզի II-ը նման է…

ա) Միտոզին
բ) Պրոֆազա I-ին
գ) ԴՆԹ կրկնապատկմանը
դ) Գամետների միավորմանը

7. Ո՞ր սեռային բջիջներն են առաջանում մեյոզի արդյունքում մարդու օրգանիզմում։

ա) Սպերմատոզոիդ և սոմատիկ բջիջներ
բ) Օվոցիտ և սոմատիկ բջիջներ
գ) Սպերմատոզոիդներ կամ ձվաբջիջներ

դ) Միայն սպերմատոզոիդներ

1․ Հորինի՛ր պատմություն (վերնագիրը՝ քո ընտրությամբ)։

«Լռության սերմը»
Մի գյուղում մի տղա գտավ մի սերմ։ Նա տնկեց այն լռությամբ ու համբերությամբ։ Տարիներ անց այդ սերմից ծառ աճեց, որի տակ բոլոր մարդիկ խաղաղվում էին։

2.Դո՛ւրս գրել ցուցական դերանունները,.
Գագիկ թագավորի ծառաները պալատի առաջ մի օձ են տեսնում, որը անհանգիստ գետնին էր քսում եղջյուրները։ Թագավորը կարգադրում է կտրել օձի եղջյուրները։ Դրանից հետո օձը հանգստանում է և գոհ հեռանում։ Ժամանակ անց նա նորից երևում է պալատի մոտ և բերանից մի կորիզ գցելով՝ անհայտանում է։ Գագիկի հրամանով կորիզը տնկում են և հետևում նրան։ Ամռանը այդ կորիզից մի հսկայական կլոր պտուղ է աճում։ Փորձելու համար մի կտոր տալիս են ուտելու մերձիմահ ծերուկի։ Սա անմիջապես կազդուրվում է ու երիտասարդանում։ Գագիկն իր պալատականների հետ վայելում է պտուղի մնացած մասը և նույնպես կազդուրվում ու երիտասարդանում։ Դրանից հետո այդ պտուղի անունը դնում են չմեռուկ, որը, բերանից բերան անցնելով, դառնում է ձմերուկ։ Արամ Ղանալանյանի «Ավանդապատում» գրքից ( Սա ժողովրդական ստուգաբանություն է. Հրաչյա Աճառյանն իր «Հայերեն արմատական բառարանում»
ձմերուկ բառը համարում է ձմեռն բառից կազմված (որպես զովացնող)։

այդ, սա, դրանք

 3. Գտնե՛լ փոխադարձ դերանունները։
Կախարդական մի շղթա կա երկնքում՝
Անրերևույթ, որպես ցավը խոր հոգու,
Իջնում է նա հուշիկ, որպես իրիկուն՝
Օղակելով լույս աստղեցը մեկմեկու։
Մեղմ գիշերի գեղագանգուր երազում
Այն աստղերը, որպես մոմեր սրբազան,
Առկայծում են կարոտագին երազուն՝
Հավերժաբար իրար կապված և բաժան։
Ես ու դու էլ շղթայված ենք իրարու,
Կարոտավառ երազում ենք միշտ իրար,
Միշտ իրար հետ, բայց միշտ բաժան ու հեռու
Աստղերի պես և՛ հարազատ, և՛ օտար…

իրար, իրարու, մեկմեկու

4. Դո՛ւրս գրել դերանունները և խմբավորե՛լ ըստ տեսակների։ Հոլով, թիվ կամ դեմք ունեցող դերանունների դեպքում նշե՛լ դրանք։
Մկան թագավորը հրաման է տալիս, կանչում իր մոտ չղջիկին և ասում. «Ա՛յ
անպիտան, դու մուկ ես, ո՞ւր ես թաքնվում, ինչի՞ տուրք չես տալիս»։ Չղջիկը բաց
է անում թևերը և ասում. «Ես ինչի՞ պիտի տուրք տամ քեզ, չե՞ս տեսնում սրանք.
Ես թռչուն եմ, ես որտեղի՞ մուկն եմ»։ Մկան թագավորը գրում է թռչունների
թագավորին, թե այս տեսակ մի թռչուն կա. ինչի՞ դու նրանից տուրք չես վերցնում։
Թռչունների թագավորը սա որ լսում է, կանչում է չղջիկին, ասում. «Թե որ թռչուն
ես, մեր օրենքը ինչի՞ ես խախտում, ինչի՞ տուրք չես տալիս»։ Չղջիկը բաց է անում
բերանը, ցույց տալիս ատամները և ասում. «Ես մուկ եմ, թռչունը բա ատամներ
կունենա՞»։ Թռչունների թագավորը մնում է շվարած, գլուխը կորցրած։ Այսպես
չղջիկը, երկուսին էլ խաբելով, մինչև հիմա էլ իր համար հանգիստ ապրում է
առանց տուրք տալու։
Արամ Ղանալանյանի «Ավանդապատում» գրքից

Անձնական – ես, դու, նա
Ստացական (ցուցական) – սա, սրանք, այս
Հարցական – ինչի՞, որտեղի՞
Փոխադարձ – երկուսին
բովանդակության՝ 1-ին և 2-րդ դեմք

 5. Դո՛ւրս գրել անձնական դերանունները. կազմե՛լ նախադասություններ՝ գործածելով այդ դերանունները։
Իրար, այսչափ, նրանք, ոմն, ուրիշ, մենք, յուրաքանչյուրը, ինքը, նույնպիսի,
ամեն ինչ, ողջ, իրենք, ոչինչ, դա, ամբողջ, սա, միմյանց, ոչ մեկը, ոչ ոք, դուք,
ամենքը, մեկմեկու:

մենք, դուք, նրանք, իրենք

Նախադասություններ՝
Մենք միշտ միասին ենք։
Դուք մեզ օգնեցիք։
Նրանք հեռու էին։

6. Դո՛ւրս գրել ցուցական դերանունները. կազմե՛լ նախադասություններ՝ գործածելով այդ դերանունները։
Ոմն, այսչափ, ինչ-որ, դրա, մենք, յուրաքանչյուրը, ինքը, նույնպիսի, ամեն
ինչ, ողջ, իրենք, ոչինչ, դա, ամբողջ, սա, միմյանց, ոչ մեկը, ոչ ոք, դուք, մյուս,
ամենքը, միևնույն:

այսչափ, դրա, դա, սա, մյուս, միևնույն

Նախադասություններ՝
Սա իմ գիրքն է։
Դա ճիշտ է։
Դրա համար եկա։

 7. Ո՞ր շարքի բոլոր դերանուններ են ցուցական:
1. ողջ, ամբողջ, միևնույն, ամենայն
2. համայն, սույն, միևնույն, ինչ
3. այսպես, այդպես այնպես, որքան
4. սա, դա, նույնտեղ, այնչափ

 8. Ո՞ր շարքի բոլոր դերանուններ են որոշյալ:
1. միմյանց, յուրաքանչյուր, ինչ, երբ
2. ամեն ինչ, համայն, ամեն մի, ողջ
3. որտեղ, քանի, ինչպես, ինչու
4. իրար, որերորդ, քանիսը, այլ

9. Ո՞ր շարքի բոլոր դերանուններ են հարաբերական:
1. ով, ինչ, երբ, սույն
2. ողջ, քանի, ինչու, որ
3. որտեղ, քանի, ինչպես, ինչու
4. իրար, որերորդ, քանիսը, այլ

10.12.25

1.Հոմանիշների հինգ զույգ առանձնացրո՛ւ:

Ընչազուրկ, հերսոտ, ընչաքաղց, ընթացիկ, սրընթաց, անընկճելի, արագընթաց, անկոտրում, դյուրաթեք, դյուցազնական, դյուրաբեկ, ճկուն, աղքատ, հերոսական:

1.Ընչազուրկ — աղքատ

2.Սրընթաց — արագընթաց

3.Անընկճելի — անկոտրում

4.Հերոսական — դյուցազնական

5.Դյուրաթեք — ճկուն

2. Կատարիր ձևաբանական վերլուծություն:

Հեքիաթային աշխարհ է բացվում մեծ քարանձավ ընկած մարդու առջև: Աշխարհի ամենամեծ քարանձավը ԱՄՆ-ի Կենտակի նահանգում է: Այդ քարանձավի խոր անդունդներն ապշեցնում են բոլորին: Քարանձավում ստորերկրյա լճեր ու երկու մեծ գետ կա: Այդ քարանձավն է նկարագրել Մարկ Տվենն իր «Թոմ Սոյերի արկածները» գրքում: Դրա անունը Մամոնտի քարանձավ է:

հեքիաթային – ածական

աշխարհ – գոյական

է – բայ (լինել)

բացվում – բայ

մեծ – ածական

քարանձավ – գոյական

մարդու – գոյական (սեռական հոլով)

առջև – կապական բառ

Աշխարհի – գոյական (սեռական)

ամենամեծ – գերադրական ածական

ԱՄՆ-ի – հատուկ գոյական

նահանգում – գոյական (տեղական հոլով)

խոր – ածական

անդունդներն – գոյական

ապշեցնում – բայ

բոլորին – դերանուն (տրական)

լճեր – գոյական, հոգնակի

գետ – գոյական

կա – բայ

նկարագրել – բայ

իր – սեփականության դերանուն

գրքում – գոյական (տեղական)

անունը – գոյական

է – բայ

1․ Կետադրի՛ր․

Ամառային սիրուն երեկո էր և արեգակն արդեն թեքվում էր դեպի իր մուտքը: Մի փոքր տոթ օդին խառնվել էր մեղմ հովիկը և զբոսնելը հաճելի էր դարձել: Հանգստյան օր էր ծովափին շատ մարդիկ կային: Բոլորն անհանգիստ էին և հայացքներն ուղղել էին ծովում ինչ-որ կետի: Ոչ ոք չէր ուզում բան ասել և չէր էլ ուզում լսել ինչ- որ բան: Միայն բարձրախոսն էր անտարբեր ընդհանուր հուզմունքին և բարեխղճորեն իր գործն էր անում. զբաղեցնում էր հանգստացող հասարակությանը: Հաղորդավարը միապաղաղ ձայնով ինչ-որ բան էր կարդում և այդ ձայնը մատնում էր ձանձրույթն ու հոգնածությունը: Մակույկավարների տնակում անվերջ զնգում էր հեռախոսը և ոչ մեկը չէր մոտենում, որ խոսեր կամ գոնե անջատեր այն:

Ամառային սիրուն երեկո էր, և արեգակն արդեն թեքվում էր դեպի իր մուտքը։ Մի փոքր տոթ օդին խառնվել էր մեղմ հովիկը, և զբոսնելը հաճելի էր դարձել։ Հանգստյան օր էր, ծովափին շատ մարդիկ կային։ Բոլորն անհանգիստ էին, և հայացքներն ուղղել էին ծովում ինչ-որ կետի։ Ոչ ոք չէր ուզում բան ասել և չէր էլ ուզում լսել ինչ-որ բան։ Միայն բարձրախոսն էր անտարբեր ընդհանուր հուզմունքին և բարեխղճորեն իր գործն էր անում․ զբաղեցնում էր հանգստացող հասարակությանը։ Հաղորդավարը միապաղաղ ձայնով ինչ-որ բան էր կարդում, և այդ ձայնը մատնում էր ձանձրույթն ու հոգնածությունը։ Մակույկավարների տնակում անվերջ զնգում էր հեռախոսը, և ոչ մեկը չէր մոտենում, որ խոսեր կամ գոնե անջատեր այն։

2․ Նախադասությունները համապատասխանաբար տեղադրի՛ր տեքստում: Տրված և ստացված տեքստերը համամատի՛ր:
 Քաղաքի անունը Օուշեն Գրոուվ է: Յոթ հազար բնակիչ ունի: Քաղաքի փողոցներում ո՛չ մի ճռռոց ու հռնդյուն չես լսի: Մա՛րդ են, հանկած մեքենա վարելու  գայթակղությանը չտրվեն: Երկարատև բանավեճերից հետո մի բացատրություն է արվել:
ԱՄՆ-ի Նյու-Ջերսի  նահանգում մի փոքրիկ քաղաք կա: Արդեն հայուր տարի է, ինչ այնտեղ կիրակի օրը հայտարարված է «լռության օր»: Այդ օրը տրանսպորտի երթևեկությունն արգելված է։ Թերթերն առաքվում են հեծանիվներով: Փողոցները ծանր, թուջե շղթաներով ցանկապատվում են ու փականքով փակվում:

Ճիշտ հերթականություն՝

1. ԱՄՆ-ի Նյու-Ջերսի նահանգում մի փոքրիկ քաղաք կա։
2. Քաղաքի անունը Օուշեն Գրոուվ է։
3. Յոթ հազար բնակիչ ունի։
4. Արդեն հարյուր տարի է, ինչ այնտեղ կիրակի օրը հայտարարված է «լռության օր»։
5. Այդ օրը տրանսպորտի երթևեկությունն արգելված է։
6. Թերթերն առաքվում են հեծանիվներով։
7. Փողոցները ծանր, թուջե շղթաներով ցանկապատվում են ու փականքով փակվում։
8. Քաղաքի փողոցներում ո՛չ մի ճռռոց ու հռնդյուն չես լսի։
9. Մա՛րդ են, հանկարծ մեքենա վարելու գայթակղությանը չտրվեն։
10. Երկարատև բանավեճերից հետո մի բացատրություն է արվել։

3. Հետևություններից ո՞րն է (որո՞նք են) համապատասխանում տեքստին: Ընտրությունդ հիմնավորի՛ր: Կարող ես նաև այլ հետևություն անել:
Արագիլին հարցրին.
— Իմաստո՛ւն հավք, ինչո՞ւ ես անվերջ մի ոտքի վրա կանգնում:
Պատասխանեց.
Որպեսզի գոնե մի քիչ թեթևացնեմ աշխարհի բեռը:
Հետևություն
ա) Մարդիկ մեծամիտ են ու շատ կարևորում են իրենց: Նրանց թվում է, թե իրենք են տանում աշխարհի հոգսը, և իրենցից է կախված, թե աշխարհն ինչպե՛ս է ապրում:
բ) Կա մարդ, ով այնքան բարի է, աշխարհի ու մարդկանց նեղություն չտալու համար պատրաստ է «մեկ ոտքի վրա» ապրելու: Իր կյանքը կդժվարացնի, միայն թե ուրիշների համար հեշտ լինի:
գ) Ծույլ մարդիկ, իրենց բան ու գործը թողած, ամբողջ օրը կարծես աշխարհի հոգսն են հոգում:
դ)Կան պարծենկոտ մարդիկ, որոնք իրենց ամենասովորական արարքները շատ են կարևորում ու դրանք վեհ գաղափարներով բացատրում:
ե) Բոլոր մարդիկ  պիտի մեկ ոտք ունենան, որ երկրի բեռը թեթև լինի:
զ) Մարդիկ պետք է հարգեն դիմացինների սովորությունները և դրանց  վերաբերող ավելորդ հարցեր չտան, թե չէ երբեմն շատ անհեթեթ պատասխաններ կլսեն: Ամեն ինչ չէ, որ բացատրելի է:
է) Մարդիկ այնքան եսասեր ու շահամոլ  են, որ երբեք, մի թռչունի չափ անգամ չեն մտածի  իրենց երկրի մասին:

Բացատրություն՝ արագիլը խոսում է հեգնանքով, կարծես ուզում է ցույց տալ, որ ոմանք իրենց չափից շատ կարևորում են։

1. Շրջանագծի որևէ կետից տրամագծին իջեցված է ուղղահայաց։ Գտնել նրա երկարությունը, եթե տրամագծի հատվածները հավասար են՝

ա) 12 սմ և 3 սմ, 6սմ

բ) 16 սմ և 9 սմ, 12սմ

գ) 2 մ և 5 դմ։ 1մ

2. Շրջանագծի երկու լարեր հատվում են: Մի լարի հատվածները հավասար են 24 սմ և 14 սմ, իսկ մյուս լարի հատվածներից մեկը` 28 սմ: Գտնել երկրորդ լարի երկարությունը:

40 սմ

3. Երկու իրար հատող լարերից մեկը տրոհված է 48 մ և 3 մ հատվածների, իսկ մյուսը` կիսվում է։ Որոշել երկրորդ լարի երկարությունը։

24 մ

4. Երկու իրար հատող լարերից մեկը տրոհված է 12 մ և 18 մ հատվածների, իսկ երկրորդը` 3 : 8 հարաբերությամբ։ Որոշել երկրորդ լարի երկարությունը։

33մ

5. Իրար հատող երկու լարերից առաջինը 32 սմ է, իսկ երկրորդ լարի հատվածներն են 12 սմ և 16 սմ: Որոշել առաջին լարի հատվածները։

Առաջին լարի հատվածները 8 սմ և 24 սմ են։

6. AB և CD հատվածները հատվում են M կետում այնպես, որ MA = 7 սմ, MB = 21 սմ, MC = 3 սմ և MD = 16 սմ: A, B, C և D կետերը գտնվու՞մ են, արդյոք, միևնույն շրջանագծի վրա։

Ոչ չեն գտնվում նույն գծի վրա։

Բնակչության կազմը երկրի կարևոր բնութագրիչներից է։ Այն բնութագրվում է ըստ ազգային, սեռային, տարիքային, սոցիալական, կրոնական և բնակավայրի տեսակների։

Հայաստանի Հանրապետությունը ազգային կազմով համարվում է առավել միատարր երկիր։ 2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով հայերը կազմում են բնակչության 98,1%-ը։

Թվաքանակով երկրորդ ազգը եզդիներն են (մոտ 35,3 հազար), որոնք հիմնականում բնակվում են Արագածոտնի և Արմավիրի մարզերում։ Երրորդը ռուսներն են (մոտ 11,9 հազար), որոնք ապրում են հիմնականում քաղաքներում։

ՀՀ-ում ապրում են նաև ասորիներ, քրդեր, ուկրաինացիներ, վրացիներ և հույներ, որոնց թիվը 3000-ից պակաս է։

ՀՀ Սահմանադրության համաձայն՝ բոլոր քաղաքացիները ունեն հավասար իրավունքներ և պարտականություններ՝ անկախ ազգությունից։

1․ Թվա՛րեք բնակչության կազմի տեսակները։
Ազգային, սեռային, տարիքային, սոցիալական, կրոնական և ըստ բնակավայրերի։

2․ Ի՞նչ է ազգային կազմը, և ի՞նչ է միատար ազգային կազմը։
Ազգային կազմը ցույց է տալիս, թե որ ազգերից է կազմված երկրում ապրող բնակչությունը։
Միատար ազգային կազմ նշանակում է, որ բնակչության մեծ մասը մեկ ազգի ներկայացուցիչ է (օր․՝ ՀՀ-ում՝ հայերը)։

3․ Ի՞նչ ազգային փոքրամասնություններ կան Հայաստանում, և որտե՞ղ են ապրում։
Հայաստանում կան եզդիներ (Արագածոտին, Արմավիր), ռուսներ (քաղաքներ՝ Երևան, Գյումրի, Վանաձոր), ասորիներ (Վերին Դվին, Դիմիտրով), քրդեր, ուկրաինացիներ, վրացիներ, հույներ (Ալավերդի, Ախթալա, Շամլուղ)։

4․ Ինչպիսի՞ն է ՀՀ բնակչության սեռային կազմը ըստ տարիքի։
Երիտասարդ տարիքներում տղաները մի փոքր շատ են, իսկ տարեց տարիքներում կանայք են ավելի շատ։ Տարիքի հետ կանանց բաժինը մեծանում է։

5․ ՀՀ բնակչության կազմում ինչպիսի՞ տարիքային խմբեր են առանձնացվում։
Երեխաներ (0–14 տ.), աշխատունակ տարիքային խումբ (15–64 տ.), տարեցներ (65 և բարձր)։

6․ Բնակչության կազմը ըստ բնակավայրերի քանի՞ տիպ է։
Երկու տիպ՝ քաղաքային և գյուղական։

7․ Ինչպիսի՞ն է ՀՀ-ում ուրբանիզացման մակարդակը։
ՀՀ-ում ուրբանիզացման մակարդակը բարձր է․ բնակչության մեծ մասը ապրում է քաղաքներում։

8․ Ինչ է աշխատանքային ռեսուրսը։
Աշխատանքային ռեսուրսը աշխատունակ տարիքի և աշխատելու ունակ բնակչությունն է։

9․ Այս ռեսուրսի քանակը ինչո՞վ է պայմանավորված։
Պայմանավորված է բնակչության ընդհանուր թվով, տարիքային կազմով, ծնելիությամբ, մահացությամբ և արտագաղթով։

10․ Ինչ են նշանակում աշխատանքային ռեսուրսների քանակական և որակական ցուցանիշները։
Քանակական ցուցանիշը ցույց է տալիս աշխատողների թիվը,
որակական ցուցանիշը՝ նրանց կրթությունը, մասնագիտական պատրաստվածությունը և առողջական վիճակը։

Թեմա՝ Բազմանդամի կատարյալ տեսքը։

Մենք կարողանում ենք հաշվել երկու բազմանդամների գումարը, տարբերությունն ու արտադրյալը։
Օրինակ 1 Հաշվենք x ³ + 6x − 7 և x ³ − x² + 7 բազմանդամների ա) գումարը, բ) տարբերությունը, գ) արտադրյալը։
Լուծում:
ա) x ³ + 6x − 7 + (x ³ − x² + 7) = x ³ + 6x − 7 + x³ − x² + 7 = 2x³ − x² + 6x:
բ) x ³ + 6x − 7 − (x ³ − x² + 7) = x ³ + 6x − 7 − x³ + x ² − 7 = x² + 6x − 14:
գ) (x ³ + 6x − 7) ⋅ (x ³ − x² + 7) = x ⁶ − x⁵ + 7x³ + 6 x ⁴ − 6x³ + 42x − 7x³ + 7x² − 49 =
x ⁶ − x⁵ + 6 x ⁴ − 6x³ + 7x² + 42x − 49:
Հիմա կուսումնասիրենք մեկ փոփոխականով բազմանդամների բաժանումը։ Սովորաբար այդ փոփոխականը կլինի x-ը։ Բազմանդամի գումարելի հանդիսացող միանդամներն անվանենք բազմանդամի անդամներ։ Օրինակ՝ 2x⁵ − 4x² + 7 բազմանդամն ունի երեք անդամ ՝ 2x⁵, −4x² և 7։ Նկատենք, որ երկրորդ անդամը ոչ թե 4x² է, այլ −4x², քանի որ 2x ⁵ − 4x² +7 = 2x⁵+(−4x²) + 7:
Օգտագործման համար նպատակահարմար է օգտվել բազմանդամի կատարյալ տեսքից։ Դրա համար պետք է հաջորդաբար կատարենք հետևյալ գործողությունները.
• բազմանդամի բոլոր անդամները (միանդամները) գրենք կատարյալ տեսքով,
• նման միանդամները միավորենք (խմբավորենք),
• միանդամները վերադասավորենք ըստ կարգի նվազման։
Օրինակ 2
Գրենք ա) 4x² − 3x⁷ + 5, բ) x ³ − 2x ⋅ x ⁴ + 6 x ⁵ + 5 + x ⋅ x ² բազմանդամի կատարյալ տեսքը։
Լուծում ա) 4x² − 3x⁷ + 5 բազմանդամի բոլոր անդամները գրված են կատարյալ տեսքով, և
իրար նման միանդամներ չկան։ Մնում է անդամները դասավորել ըստ կարգի նվազման.
4x² − 3x⁷ + 5 = −3x⁷ + 4x² + 5 :
բ) x ³ − 2x ⋅ x ⁴ + 6 x ⁵ + 5 + x ⋅ x ² =x ³ − 2x⁵ + 6 x ⁵ + 5 + x ³ =2 x ³ + 4x⁵ + 5 =4x⁵ + 2 x ³ + 5:
Մեկ փոփոխականով կատարյալ տեսքով բազմանդամի ընդհանուր տեսքն է՝a _n  x ⁿ + a _n−1 x ⁿ⁻¹ + …+ a ₀, (1) որտեղ a n ≠ 0: n-ը անվանում ենք բազմանդամի կարգ (աստիճան): a _n x ⁿ միանդամն անվանում ենք բազմանդամի ավագ անդամ, a _n-ը՝ ավագ անդամի գործակից, իսկ a₀-ն՝ ազատ անդամ։ Նկատենք, որ a _n−1, …., a₁, a₀ գործակիցներից որոշները կարող են 0 լինել։
Օրինակ 3 ա) −2x⁴ − 5x³ − 1 բազմանդամի ավագ անդամն է −2x⁴, ավագ անդամի գործակիցը՝ −2, իսկ ազատ անդամը՝ −1:
բ) x ⁷ + 2x բազմանդամի ավագ անդամն է  x ⁷,ավագ անդամի գործակիցը՝ 1,իսկ ազատ անդամը՝ 0:

Առաջադրանքներ։

1․ Գրել բազմանդամի կատարյալ տեսքը․

ա) 3 x⁷ − xx + x ⋅ 6, բ) 4a ⋅ 4a² + 5aa, գ) 3 x² + 5 xx²-2×3+7, դ) 5 x³ x − x³ + 9x − 7x ⋅ 2x² ե) y − 2y² + 3y ⋅ 

ա) 3x⁷−x²+6x
բ) 16a³+5a²
գ) 3x³+3x²+7
դ) 5x⁴−15x³+9x
ե) −2y²+4y

2. Բազմանդամը բերեl կատարյալ տեսքի և որոշե՛ք կարգը, ավագ անդամն ու ազատ անդամը․
ա) 3x⁵ − 5x³ − 2x⁵ + 3 x² − x⁵ + 2, բ) x⁸ − 15x⁶ + 2 x³ + 3 x³ ⋅ 5 x³ + 2,
գ) 9x⁵ + 5x − 3  x² + 12x, դ) 8x⁶ — 8x+ 5x² − 3  x² + 9x:

3․ Գրել P(x) − Q(x) բազմանդամի կատարյալ տեսքն ու որոշել վերջինիս կարգը.
ա) P(x) = x ³ − 3, Q(x) = 3 x ² + 8x − 11, բ) P(x) = 2x ⁵ − 14x² + 1, Q(x) = 2 x ⁵ + 10x + 6,
գ) P(x) = 15x, Q(x) = 13x³, դ) P(x) =2 x ⁶ − x⁴ + 6x, Q(x) = x ⁶ − x⁴ + 6x,
ե) P(x) = x ¹⁴ + x ⁷ − 19, Q(x) = x ¹⁴ + x + 4,

4․ Գրել այն
ա) 1-ին կարգի բազմանդամը, որի ավագ անդամի գործակիցը 1 է, իսկ ազատ անդամը՝ −6,
բ) 1-ին կարգի բազմանդամը, որի ավագ անդամի գործակիցը −1 է, իսկ ազատ անդամը՝ 13,
գ) բազմանդամը, որի անդամներն են 40, x¹⁷ և −6x⁵ միանդամները,
դ) բազմանդամը, որի անդամներն են 4x^2, 3 , −15x և x ⁴ միանդամները,
ե) 4-րդ կարգի բազմանդամը, որը կազմված է երկու անդամից, ավագ անդամի գործակիցը 3 է,
իսկ ազատ անդամը՝ 18,
զ) 7-րդ կարգի բազմանդամը, որը կազմված է երկու անդամից, որոնցից մեկը 3x-ն է, իսկ ավագ
անդամի գործակիցը −2 է,
է) 2-րդ կարգի բազմանդամը, որի անդամներից են 12x²և −4 միանդամները, իսկ գործակիցների
գումարը 5 է,
ը) 3-րդ կարգի բազմանդամը, որի անդամներից են −11x, 19×3 և 7 միանդամները, իսկ գործակիցների գումարը 12

5․ Հաշվել միանդամի ու բազմանդամի արտադրյալը.
ա) x²(2x − 1), բ) x²(x³ + x² + 6), գ) 6x(10x⁵ + x + 1), դ) 2 x³( x² + 3x − 5),ե) −10x(3 x⁶ + x), զ) 5x(x⁸ − 25 )։

Урок 1

А.П. Чехов, “Толстый и тонкий” прочитать, в блоге письменно ответить на вопросы:

1.Как начинает вести себя Порфирий после того, как узнал, что его друг детства дослужился до более высоко чина?

Порфирий бледнеет, его лицо искривляется широчайшей улыбкой;

Он начинает говорить с ним почтительно, с чрезмерным уважением и смирением, называя его «ваше превосходительство» и смущённо хихикая.

2.Какие человеческие пороки Чехов высмеивает в произведении «Толстый и тонкий»?

Чехов высмеивает лицемерие, угодничество, поклонение чинам и страх перед авторитетом.

Урок 2

1.В чём заключается сила доброты? Приведи конкретные примеры

она объединяет людей, поддерживает в трудные моменты и вдохновляет на хорошие поступки.

Примеры: помочь пожилому перейти дорогу, Уступить Место Пожилому человеку, утешить друга, помочь однокласснику с уроками.

2.Дома: написать эссе на данную тему.

Доброта это качество, которое делает людей ближе и мир вокруг теплее. Она проявляется в простых поступках: помочь другу, поддержать в трудную минуту или просто улыбнуться. Каждый акт доброты вдохновляет других и создаёт атмосферу заботы и уважения. Поэтому важно быть добрыми каждый день ведь даже маленькая доброта способна изменить чей-то день и сделать мир лучше.