9-րդ դասարան, հայոց լեզու

1․Յուրաքանչուր եռյակից կազմի՛ր երեքական բարդ բառ: 

Սենյակ, հյուր, խաղ- հյուրասենյակ, խաղասենյակ, հյուրախաղ

Ձյուն, ծաղիկ, շատ

Սեր, ընկեր, զրույց

Գիծ, ուղիղ, անկյուն

Երգ, պար, խումբ

Քաղաք, պետ, գյուղ

Ձյուն, ծաղիկ, շատ — ձնծաղիկ, շատձյուն, ձյունածաղիկ
Սեր, ընկեր, զրույց — սիրալիր, ընկերասեր, զրուցասեր
Գիծ, ուղիղ, անկյուն — ուղիղգիծ, անկյունագիծ, գծանկյուն
Երգ, պար, խումբ — երգախումբ, պարախումբ, երգապար
Քաղաք, պետ, գյուղ — քաղաքապետ, պետգյուղ, գյուղապետ

2․Բառաշարքում ընդգծել —ուկ վերջածանց ունեցող բառերը:

Արդուկ, օձաձուկ, շուտասելուկ, ավելուկ, թզուկ, հայդուկ, սնդուկ, մածուկ, խղճուկ, արջամուկ, հեղուկ, թևանցուկ, շնաձուկ, պոչուկ, կաուչուկ, մժղուկ, շիկամուկ, դիպուկ, ջերմուկ, խենթուկ:

Արդուկ, օձաձուկ, ավելուկ, թզուկ, սնդուկ, մածուկ, հեղուկ, ջերմուկ։

3․Բառաշարքում ընդգծել —ոց վերջածանց ունեցող բառերը:

Փողոց, սփռոց, դմբդմբոց, զնգոց, կրակոց, լիտրանոց, ծածկոց, դեղնաբոց, հյուրանոց, թրջոց, ջնջոց, արտառոց, դեղնաբոց, միջոց, մթերանոց, ծովածոց, արգելոց, հյուրանոց, սղոց, ծերանոց:

Փողոց, սփռոց, դմբդմբոց, զնգոց, կրակոց, ծածկոց, հյուրանոց, արտառոց, միջոց, ծովածոց, արգելոց, սղոց։

Ընդգծել: փողոց, սփռոց, ծածկոց, կրակոց, զնգոց, արտառոց, հյուրանոց, սղոց։


4․Բառաշարքում ընդգծել –ոտ վերջածանց ունեցող բառերը:

Ժանգոտ, ծխախոտ, եռանդոտ, կարճաոտ, կորիզոտ, ստորոտ, նավթոտ, արոտ, կրքոտ, առավոտ, աղմկոտ, բամբասկոտ, յուղոտ, սրտամոտ, թախծոտ, հիվանդոտ, ձյունոտ:

Բառաշարքում ընդգծել որդ վերջածանց ունեցող բառերը:

Ժառանգորդ, ավելորդ, երիզորդ, հաճախորդ, խորդուբորդ, յոթերորդ, դահուկորդ, գնորդ, ակորդ, անձրևորդ, առաջնորդ, միջնորդ, ռեկորդ, պակասորդ, որսորդ, գարնանահորդ, վարորդ, երրորդ:

Ժանգոտ, ծխախոտ, եռանդոտ, ստորոտ, նավթոտ, կրքոտ, առավոտ, աղմկոտ, յուղոտ, սրտամոտ, թախծոտ, հիվանդոտ, ձյունոտ։

Ընդգծել: ժանգոտ, եռանդոտ, կրքոտ, յուղոտ, հիվանդոտ, ձյունոտ։

որդ վերջածանցով բառեր.
Ժառանգորդ, ավելորդ, հաճախորդ, առաջնորդ, վարորդ, որսորդ, գնորդ, երրորդ։
Ընդգծել: ժառանգորդ, ավելորդ, հաճախորդ, առաջնորդ, վարորդ, որսորդ, երրորդ։

5․Բառաշարքում ընդգծել —ակ վերջածանցն ունեցող բառերը:

Բանակ, սահնակ, դռնակ, բամբակ, պահակ, ամբարտակ, գնդակ, զսպանակ, կատակ, կայծակ, վրիպակ, մանկասայլակ, մշակ, սոխակ, ելակ, վահանակ, բռնակ, բարակ:

Բանակ, բամբակ, գնդակ, կատակ, կայծակ, բռնակ, սոխակ, ելակ։
Ընդգծել: բանակ, բամբակ, գնդակ, կայծակ, սոխակ, ելակ։

6․Գրել  -գույն բաղադրիչով երեքական գունանուն`  բույսերի անուններից, տարբեր առարկաների անուններից,  մետաղների անուններից:

Բույսերից՝ վարդագույն, ծաղկագույն, խոտագույն։
Առարկաներից՝ երկաթագույն, քարագույն, փայտագույն։
Մետաղներից՝ ոսկեգույն, արծաթագույն, պղնձագույն։

7․Տրված բայերից ածանցավոր գոյականներ կազմի՛ր և ածանցներն ընդգծի՛ր:

Նկարել, գրել, զարթնել, թափել, ուսուցանել, քերել, վարել, հաճախել, բախել, հնչել, վազել, հանել, շարժել, մոտենալ, կոշտանալ:

Նկարել — նկարչություն, նկարչական
Գրել — գրություն, գրիչ
Զարթնել — զարթոնք
Թափել — թափոն
Ուսուցանել — ուսուցանություն
Քերել — քերուկ
Վարել — վարորդ
Հաճախել — հաճախորդ
Բախել — բախում
Հնչել — հնչյուն
Վազել — վազք
Հանել — հանույթ
Շարժել — շարժում
Մոտենալ — մոտեցում
Կոշտանալ — կոշտություն

8.Տրված գոյականակերտ ածանցներից յուրաքանչյուրով երկու գոյական կազմի՛ր և գրի՛ր, թե ո՛ր բառերից կազմեցիր:

դնել (դիր) — դրածո, պարսավել — պարսավանք:

Անք, ցի, ածո, ք, ուկ, իք, իչ, ուտ, ան, իկ, պան, ստան, ուհի:

Անք – հնչանք, զարմանք
Ցի – ջերմցի, մաղթցի
Ածո – դրածո, խմածո
Ք – ծաղրք, երգք
Ուկ – սնդուկ, արդուկ
Իք – չարիկ, բարիք
Իչ – գրիչ, սրիչ
Ուտ – գիտութ(ություն), արքայություն
Ան – բարեգործան, պաշտպանան
Իկ – մանկիկ, աղքատիկ
Պան – քաղաքապետպան, ավագանպան
Ստան – Հայաստան
Ուհի – թագուհի, մայրուհի

9․ Տրված բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր մեկ բառով: Ո՞ր հոլովներով են դրվում այդ բառերը:

Կիրճի մեջ, հանրապետության մեջ, ամպերի մեջ, գոմի մեջ, օվկիանոսի մեջ:
Գագաթի վրա, հողի վրա, այգիների վրա, սեղանի վրա, աստիճանների վրա:

Կիրճի մեջ — միջկիրճ (տարածություն)
Հանրապետության մեջ — ներհանրապետական
Ամպերի մեջ — ամպամած
Գոմի մեջ — ներգոմային
Օվկիանոսի մեջ — ներվկիանոսային
Գագաթի վրա — գագաթային
Հողի վրա — հողային
Այգիների վրա — այգեգործական
Սեղանի վրա — սեղանակից
Աստիճանների վրա — աստիճանային

10․ Տրված բառերը հոլովիր․ գրիր՝ որ հոլովման են պատկանում

տուն, վարդ, հայր, քույր, աշուն, շուն, օր, մայր

Տուն – 1 հոլովում
Վարդ – 2 հոլովում
Հայր – 3 հոլովում
Քույր – 2 հոլովում
Աշուն – 1 հոլովում
Շուն – 1 հոլովում
Օր – 3 հոլովում
Մայր – 3 հոլովում

11․Տրված բայերից ածականներ կազմի՛ր և ընդգծի՛ր ածականակերտ ածանցները:

Վստահել, համակրել, բացատրել, դյութել, գրավել, հուզել, բարկանալ, վախենալ, ամաչել, պարծենալ:

Վստահել — վստահելի
Համակրել — համակրելի
Բացատրել — բացատրելի
Դյութել — դյութիչ
Գրավել — գրավիչ
Հուզել — հուզիչ
Բարկանալ — բարկոտ
Վախենալ — վախկոտ
Ամաչել — ամաչկոտ
Պարծենալ — պարծենկոտ

12.Տրված բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր ածականներով  և ընդգծի՛ր ածականակերտ ածանցները:

Յոթ գյուխ ունեցոդ, երկու երես ունեցող, երկու փող ունեցող, եռանդով օժտված, շատ բուրդ ունեցոդ, գույն ունեցող, թևեր ունեցող, մեծ ուժ ունեցող, երեք տարի (ամ) տևող, տասը տարեկան:

Յոթ գյուղ ունեցոդ — յոթգյուղանոց
Երկու երես ունեցող — երկերեսանի
Երկու փող ունեցող — երկփողանի
Եռանդով օժտված — եռանդոտ
Շատ բուրդ ունեցոդ — բուրդոտ
Գույն ունեցող — գունավոր
Թևեր ունեցող — թևավոր
Մեծ ուժ ունեցող — հզոր
Երեք տարի տևող — երրորդամյա
Տասը տարեկան — տասնամյա

13․Ընդգծված բառերն ու բառակապակցությունները փոխարինի՛ր համապատասխան ածականներով:

Օրինակ`

Երկրին մոտ տարածությունում  տիեզերանավի հանդիպեցին: — Երկրամերձ տարածությունում տիեզերանավի հանդիպեցին:

Հայոց աշխարհում` Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշքով լի ու ձեռքով չկերտված կոթող կա: Դա Արարատն է՝ երկինք սլացող, մեկուսի լեռների զանգված՝ կոնի նմանվող զույգ գագաթներով: Մասիսն ու Սիսը հանգած հրաբուխներ են: Մասիսի ժայռերով պատված գագաթը ծածկված է  հավերժական ձյունով:  Սիսի գագաթի  մասը նույնպես քարերով ծածկված է : Լանջերը կտրտված են  ճառագայթի ձև ունեցող ձորակներով ու հեղեղատներով: Լանջերին խոտով առատ արոտներ ու թփուտներ կան, ներքևի գոտում՝ այլևայլ թռչուններ ու կենդանիներ: Հնում լեռը հռչակված էր որպես արքաների որսատեղի:

Մասիսը զերծ չի մնացել  բնության աղետներից: Նրա հյուսիս-արևելքի լանջի խորխորատը, հայտնի «Մասյաց վիհ» անունով, որ գագաթին մոտ (մերձ) մասում ավելի քան հազար մետր խորություն ունի, առաջացել է երկրաշարժից:

Հայոց աշխարհում` Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշալի ու ինքնակերտ կոթող կա: Դա Արարատն է՝ երկնասլաց, մեկուսացված լեռների զանգված՝ կոնիաձև զույգ գագաթներով։ … Մասիսի ժայռերով պատված գագաթը ծածկված է հավերժաջերմ ձյունով…
(Կարճ՝ բառերը դառնում են՝ հրաշալի, ինքնակերտ, երկնասլաց, մեկուսացված, կոնիաձև, ժայռապատ, ձյունածածկ…)

14․Տեքստում ավելացրու՛ տրված ածականները: Տրված և ստացված տեքստերը համեմատի՛ր:

Ա. Սարսափելի, բազմաթիվ, անհրապույր, իսկական, բազմազան, սարսափազդու, փոքրիկ, սուր:

Թմբկահար ձկան արձակած որոտը հավանաբար վախեցնում է նրա թշնամիներին: Դոդոշաձուկն էլ բոցմանի սուլիչի ձայն է հանում կարծես թե զուգավորման շրջանում:

Մյուս ձկների արձակած ձայների նշանակության մասին քիչ բան է հայտնի: Իհարկե, կան ձկներ էլ, որոնք իսկապես համր են:

Բ. Լայն, հետաքրքիր, ծանծաղ, զանազան, հնագույն, ամենատաք, ծովային, անվնաս, գեղեցիկ, մեծ, չքնաղ:

Լամանտինը մի կենդանի է, որը հավանաբար նախատիպ է եղել լեգենդների ջրահարսերի համար: Այս կենդանու առջևի վերջավորությունները հետաճել են, իսկ մարմինը հենվում է պոչի վրա: Նա բնակվում է ծովափնյա ջրերում և սնվում է բացարձակապես բուսական սննդով: Ապրելու համար նա ընտրել է տեղը, նրան կարելի հանդիպել հասարակածի երկու կողմերում:

Ա. Թմբկահար ձկան արձակած սարսափելի որոտը վախեցնում է նրա թշնամիներին։ Դոդոշաձուկն էլ սուր ձայն է հանում։ Մյուս ձկների ձայների մասին քիչ բան է հայտնի։ Կան ձկներ էլ, որոնք իսկապես համր են։

Բ. Լամանտինը մի հետաքրքիր, չքնաղ, ծովային, անվնաս կենդանի է։ Նա ապրում է ամենատաք ջրերում, ունի լայն մարմին և մեծ պոչ։

Թողնել մեկնաբանություն