1.Ներկայացնել միտոզի փուլերը։

Պրոֆազ → Մեթաֆազ → Անաֆազ → Թելոֆազ։

2.Միտոզի դերը օրգանիզմում։

Բջիջների աճ, վերականգնում և փոխարինում։

3.Ներկայացնել մեյոզի փուլերը։

Մեյոզ I → Մեյոզ II:

4.Որ բջիջներն են կատարում մեյոզ։

Սեռային բջիջները (ձու, սերմ)։

5.Մեյոզի դերը մարդու և կենդանիների օրգանիզմում։

Սեռական բազմացում և գենետիկական տարբերակություն։

6.Օրգանիզմների անհատական զարգացումը։

Սկսվում է բեղմնավորումից, անցնում աճի ու հասունացման փուլերով։

7.Դեկտեմբերի բլոգային աշխատանքը։

Դեկտեմբերի 8-14

Դեկտեմբերի 15-19

8.1-ին ուսումնական շրջանի հաշվետվությունը։

Սեպտեմբեր

Հոկտեմբեր

Նոյեմբեր

Դեկտեմբեր

Օրգանիզմների բազմացման եղանակները՝ սեռական և անսեռ, դրանց կենսաբանական նշանակությունը, առավելությունները և թերությունները։

Անսեռ բազմացումը կյանքը շարունակելու պարզ և արագ ձև է, երբ նոր օրգանիզմը նման է ծնողին և փոփոխություն գրեթե չի կրում։ Այն արդյունավետ է կայուն պայմաններում, սակայն սահմանափակում է բազմազանությունը։ Սեռական բազմացումը ավելի բարդ է, բայց այն կյանքին տալիս է նորություն և փոփոխականություն։ Դրա շնորհիվ օրգանիզմները կարողանում են հարմարվել և զարգանալ ժամանակի ընթացքում։

Բջջի բաժանումը՝ մեյոզ

Մեյոզը բջջի բաժանման հատուկ տեսակ է, որի արդյունքում առաջանում են սեռական բջիջներ՝ ձվաբջիջներ և սպերմատոզոիդներ։ Մեյոզի ընթացքում քրոմոսոմների քանակը նվազում է երկու անգամ՝ դիպլոիդից դառնալով հապլոիդ։ Այս գործընթացը բաղկացած է երկու փուլից՝ մեյոզ I և մեյոզ II։ Մեյոզի շնորհիվ ապահովվում է սերունդների միջև գենետիկական բազմազանությունը։

1. Մեյոզի հիմնական նշանակությունն է

ա) Օրգանիզմի աճի ապահովումը
բ) Վերականգնող հյուսվածքների ձևավորումը
գ) Սեռաբջիջների առաջացումը
դ) Էներգիայի արտադրումը

2. Մեյոզի արդյունքով մի մայր բջջից ստացվում է…

ա) 2 դիպլոիդ քույր բջիջ
բ) 4 հապլոիդ դուստր բջիջ
գ) 4 դիպլոիդ բջիջ
դ) 8 հապլոիդ բջիջ

3. Մեյոզի ո՞ր փուլում է տեղի ունենում crossing-over-ը (խաչաձևում)։

ա) Պրոֆազա I
բ) Մետաֆազա II
գ) ԱՆաֆազա II
դ) Տելոֆազա I

5. Մեյոզի I բաժանման ժամանակ ինչպիսի՞ քրոմոսոմներ են բաժանվում։

ա) Քույր քրոմատիդները
բ) Համ Homolog (հոմոլոգ) քրոմոսոմները
գ) mRNA մոլեկուլները
դ) Կենտրոնոմերները

6. Մեյոզի II-ը նման է…

ա) Միտոզին
բ) Պրոֆազա I-ին
գ) ԴՆԹ կրկնապատկմանը
դ) Գամետների միավորմանը

7. Ո՞ր սեռային բջիջներն են առաջանում մեյոզի արդյունքում մարդու օրգանիզմում։

ա) Սպերմատոզոիդ և սոմատիկ բջիջներ
բ) Օվոցիտ և սոմատիկ բջիջներ
գ) Սպերմատոզոիդներ կամ ձվաբջիջներ

դ) Միայն սպերմատոզոիդներ

1.Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում գլիկոլիզը։

գլյուկոզայի քայքայում՝ էներգիայի արտադրությամբ։

2.Ներկայացրեք ավտոտրոֆն ու հետերոտրոֆը։

Ավտոտրոֆ – ինքնուրույն սնունդ ստացող (բույսեր), հետերոտրոֆ – պատրաստի սնունդ օգտագործող (կենդանիներ)։

3.Ներկայացրեք ֆոտոսինթեզը և քեմոսինթեզը։

Ֆոտոսինթեզ – լուսային էներգիան քիմիական դարձնելը, քեմոսինթեզ – քիմիական էներգիայից օրգանական նյութերի սինթեզ։

4.Ներկայացրեք քրոմոսոմի կառուցվածքը։

ԴՆԹ + սպիտակուցներ, կենտրոնում ցենտրոմեր, երկու քրոմատիդ։

5.Ի՞նչ է գենը և կարիոտիպը։

Գեն, սպիտակուց կոդավորող ԴՆԹ հատված, կարիոտիպ, քրոմոսոմների ամբողջական հավաքածու։

6.Կյանքի ոչ բջջային ձևերը՝ վիրուսները։

ոչ բջջային, միայն բջջի ներսում բազմացող մասնիկներ։

7.Ներկայացրեք նախակորիզավորների կառուցվածքը։

առանց կորիզի, ԴՆԹ օղակաձև, ռիբոսոմ, բջջապատ, ցիտոպլազմա։

8.Ներկայացրեք բջջի բաժանումը՝ միտոզը։

բջջի բաժանում՝ երկու նույնական դուստր բջիջ ստանալու համար։

9.Ներկայացրեք նոյեմբեր ամսվա բլոգային աշխատանքը։

Նոյեմբերի 24-30

Նոյեմբերի 17-21

Նոյեմբերի 10-14

Նոյենբերի 3-7

Բջջի բաժամումը՝միթոզ

Էջ՝ 52-54:

Բջջի կենսացիկլը դա բջիջի կյանքն է՝ նրա առաջացումից մինչև բաժանումը կամ մահը։
Շատ բջիջներ անընդհատ կիսվում են, իսկ օրինակ նյարդային բջիջները՝ ոչ։

Միտոզը էուկարիոտ բջիջների հիմնական բաժանումն է, որի արդյունքում առաջանում են երկու նույնական բջիջներ։ Բաժանման ամբողջ ընթացքը կոչվում է միտոտիկ ցիկլ։

Բջջի կենսացիկլը ունի երկու մեծ փուլ՝

1. Ինտերֆազ – բջիջը աճում է և կրկնապատկում է իր ԴՆԹ-ն։

G1 փուլ – բջիջը աճում է, սինթեզում է սպիտակուցներ։

S փուլ – կրկնապատկվում է ԴՆԹ-ն։

G2 փուլ – բջիջը պատրաստվում է միտոզին։

2. Միտոզ – բջիջը բաժանվում է և ստացվում են երկու միանման բջիջներ։

1.Ի՞նչ է միտոզը։

ա) Բջջի բաժանումը երկու դուստր բջիջների
բ) Սերմի աճը
գ) Սննդի սինթեզը
դ) Շնչառությունը

2․Միտոզի արդյունքում ստացվող բջիջները լինում են․

ա) Տարբեր գենետիկ կազմով
բ) Նույն գենետիկ կազմով
գ) Առանց միջուկի
դ) Առանց քրոմոսոմների

3․Միտոզը տեղի է ունենում․

ա) Սոմատիկ բջիջներում (մարմնի բջիջներ)
բ) Սեռական բջիջներում
գ) Միտոքոնդրիումներում
դ) Քլորոպլաստներում

4․Միտոզի հիմնական նշանակությունը․

ա) Էներգիայի առաջացում
բ) Աճ և վերականգնում
գ) Տեղաշարժ
դ) Սննդի մարսում

5․Միտոզի վերջում ձևավորվում են․

ա) Չորս բջիջ
բ) Երկու նույնական բջիջ
գ) Մի մեծ բջիջ
դ) Սերմաբջիջ

6․Միտոզի ընթացքում բջջի քրոմոսոմների թիվը․

ա) Կրկնվում է
բ) Պակասում է երկու անգամ
գ) Աճում է չորս անգամ
դ) Անհետանում է

7․Ո՞ր գործընթացն է հաջորդում միտոզին․

ա) Ցիտոկինեզ
բ) Ֆոտոսինթեզ
գ) Սերմնավորում
դ) Ֆերմենտացում

Քրոմոսոմներ, գեներ, կարիոտիպ։ էջ՝30-31

Քրոմոսոմները բջջի միջուկում գտնվող թելիկներ են, որոնք պարունակում են ամբողջ ժառանգական նյութը։ Մարդը ունի 46 քրոմոսոմ՝ 23 զույգ։ Վերջին՝ 23-րդ զույգը որոշում է մարդու սեռը՝ XX աղջկա, XY տղայի համար։

Գեները քրոմոսոմների վրա գտնվող փոքր հատվածներ են, որոնք կրում են որևէ հատկանիշի ժառանգական տեղեկությունը։ Գեների շնորհիվ երեխան նման է ծնողներին, բայց ունի նաև իր առանձնահատկությունները, քանի որ գեներն իրենց տարբեր համակցություններով փոխանցվում են։

Կարիոտիպը օրգանիզմի բոլոր քրոմոսոմների ամբողջական հավաքն է։ Մարդու նորմալ կարիոտիպը նշվում է որպես 46, XX կամ 46, XY։ Կարիոտիպը օգտագործվում է, որպեսզի բժիշկները տեսնեն՝ քրոմոսոմների թիվը կամ կառուցվածքը նորմալ է, թե ոչ։

1.Կարիոտիպը նշանակում է…

ա) Գեների հաջորդականության ամբողջականությունը
բ) Օրգանիզմի բոլոր սպիտակուցների համախումբը
գ) Օրգանիզմի քրոմոսոմների ամբողջական հավաքածուն՝ քանակը, չափը և ձևը
դ) ԴՆԹ-ի կրկնօրինակման գործընթացը

2.Մարդու սոմատիկ բջիջներում քանի՞ քրոմոսոմ կա։

ա) 22
բ) 23
գ) 44
դ) 46

3.Մարդու սեռաբջիջներում (գամետներում) քանի՞ քրոմոսոմ կա։

ա) 23
բ) 46
գ) 44
դ) 22

4.Քրոմոսոմների մեծամասնությունը ի՞նչ ձև ունեն մետաֆազում։

ա) Օղակաձև
բ) S-աձև
գ) X-աձև (երկքրոմատիդ)
դ) Գնդաձև

5.Քանի՞ զույգ ավտոսոմ և քանի՞ զույգ սեռական քրոմոսոմ ունի մարդը։

ա) 23 ավտոսոմ, 1 սեռական
բ) 22 ավտոսոմ, 1 սեռական
գ) 22 սեռական, 1 ավտոսոմ
դ) 23 սեռական, 2 ավտոսոմ

Կյանքի ոչ բջջային ձևեր՝վիրուսներ,

Վիրուսներ՝ կյանքի ոչ բջջային ձևեր
Վիրուսները օրգանական նյութերից կազմված, բայց բջջային կառուցվածք չունեցող էակներ են։ Դրանք բազմանում են միայն կենդանի բջիջներում։ Առաջինը հայտնաբերել է Դ. Ի. Իվանովսկին՝ 19-րդ դարի վերջում։

Վիրուսները առաջացնում են բազմաթիվ հիվանդություններ՝ բույսերի (ծխախոտի խճանկար) և մարդու (գրիպ, կարմրուկ, պոլիոմելիտ)։ Վիրիոնը բաղկացած է ԴՆԹ-ից կամ ՌՆԹ-ից և սպիտակուցային թաղանթից։ Որոշ վիրուսներ ունեն նաև լիպիդային շերտ, օրինակ՝ ՁԻԱՀ-ի վիրուսը։

Կյանքի ոչ բջջային ձևեր — Վիրուսներ

1. Ի՞նչ է վիրուսը։
ա) Միաբջիջ օրգանիզմ
բ) Բազմաբջիջ օրգանիզմ
գ) Ոչ բջջային ձև՝ ժառանգական նյութով և սպիտակուցային պատյանով
դ) Մոլեկուլային միացություն

2․Վիրուսները ունեն․
ա) Միայն ԴՆԹ
բ) Միայն ՌՆԹ
գ) ԴՆԹ կամ ՌՆԹ
դ) ԴՆԹ և ՌՆԹ միասին

3․Ինչո՞ւ են վիրուսները համարվում ոչ բջջային ձևեր։
ա) Որովհետև չունեն բջջային կառուցվածք
բ) Որովհետև չեն բազմանում
գ) Որովհետև չունեն ժառանգական նյութ
դ) Որովհետև չեն կարող առաջացնել հիվանդություն

4,Որտե՞ղ են վիրուսները բազմանում։
ա) Ջրում
բ) Արտաքին միջավայրում
գ) Միայն կենդանի բջջի ներսում
դ) Ինքնուրույն՝ առանց բջջի

5. Ինչո՞վ է կազմված վիրուսի մարմինը։
ա) Միայն սպիտակուցներից
բ) Նուկլեինաթթվից և սպիտակուցային պատյանից
գ) Ցիտոպլազմայից և միջուկից
դ) Սպիտակուցից և ածխաջրերի

6. Ո՞ր վիրուսն է առաջացնում ՁԻԱՀ հիվանդությունը։
ա) Գրիպի վիրուսը
բ) Կորոնավիրուսը
գ) ՄԻԱՎ-ը
դ) Հերպես վիրուսը

7. Ինչպե՞ս է վիրուսը վնասում օրգանիզմին։
ա) Բջիջների սնունդը խլելով
բ) Բջիջների ներսում բազմացմամբ և դրանք ոչնչացնելով
գ) Արյան մեջ թունավոր նյութեր արտազատելով
դ) Օրգանիզմի ջերմաստիճանը բարձրացնելով

1․Ներկայացնել Տրանսկրիպցիա

Տրանսկրիպցիան այն գործընթացն է, որի ընթացքում ԴՆԹ-ի տեղեկատվությունը պատճենվում է ՌՆԹ-ի վրա։ ԴՆԹ-ի շղթան բացվում է, և ՌՆԹ պոլիմերազան կարդում է գենը՝ ստեղծելով ՌՆԹ մոլեկուլ։

2.Ներկայացնել Տրանսլյացիա

Տրանսլյացիան այն գործընթացն է, երբ ՌՆԹ-ի վրա եղած տեղեկատվությամբ ստեղծվում է սպիտակուց։ ՌՆԹ-ն միանում է ռիբոսոմին, որտեղ ամինաթթուները հերթով միանում են և ձևավորում սպիտակուցի շղթա։

3.Ինչ է ԴՆԹ

ԴՆԹ-ն նյութ է, որտեղ պահպանվում է օրգանիզմի գենետիկական տեղեկությունը։

4.Ինչ է ՌՆԹ

ՌՆԹ-ն նյութ է, որը ԴՆԹ-ի տեղեկությունը փոխանցում է և օգնում է սպիտակուցների ստեղծմանը։

5.Ֆոտոսինթեզ Քեմոսինթեզ

Ֆոտոսինթեզը գործընթաց է, որի ընթացքում բույսերը արևի լույսով արտադրում են շաքար։ իսկ Քեմոսինթեզը գործընթաց է, որի ընթացքում որոշ մանրէներ սնունդ են ստանում քիմիական նյութերից։

6.Ինչ է իրանից ներկայացնում Գլիկոլիզ

Գլիկոլիզը շաքարն է բաժանում 2 պիրուվաթթու և 2 ԱԹՓ-ի՝ էներգիա ստանալու համար:

7.Ավտոտրոֆ և հետերետրֆ

Ավտոտրոֆները պատրաստում են իրենց սնունդը ինքնուրույն, իսկ հետերոտրոֆները ուտում են պատրաստի սնունդ։

8.Ներկայացնել Հոկտեմբեր ամսվա Բլոգային Աշխատանք

9-րդ դասարանի առաջադրանքների փաթեթ

Հոկտեմբեր 6-10

Սպիտակուցի կառուցվածքը և գործառույթը

Էներգետիկ փոխանակություն։Գլիկոլիզ,Ավտոտրոֆ, հետերետրֆ օրգանիզմներ։ Ֆոտոսինթեզ, 1 Քեմոսինթեզ։

Էներգետիկ փոխանակությունը բջջում էներգիա է տալիս, որը անհրաժեշտ է բոլոր գործընթացների համար։ Գլիկոլիզը շաքարն է բաժանում 2 պիրուվաթթու և 2 ԱԹՓ-ի՝ էներգիա ստանալու համար։ Ավտոտրոֆները պատրաստում են իրենց սնունդը ինքնուրույն, իսկ հետերոտրոֆները ուտում են պատրաստի սնունդ։ Ֆոտոսինթեզը արևի լույսով շաքար է սարքում, իսկ քեմոսինթեզը որոշ մանրէներ սնունդ ստանում են քիմիական նյութերից։

Ամփոփել հոկտեմբեր ամիսը

9-րդ դասարանի առաջադրանքների փաթեթ

Հոկտեմբեր 6-10

Սպիտակուցի կառուցվածքը և գործառույթը

Դասարանական աշխատանք․

1. Ի՞նչ է էներգետիկ փոխանակությունը։
ա) Նյութերի օքսիդացում և էներգիայի ազատում բջջում
բ) Բջջային բաժանման գործընթացը
գ) Օրգանական նյութերի սինթեզը
դ) Ջրի և աղերի փոխանակությունը

2. Ո՞րն է բջջային էներգիայի հիմնական կրողը։
ա) Գլյուկոզ
բ) ԱԹՓ (ATP)
գ) ԴՆԹ
դ) ՌՆԹ

3. Էներգետիկ փոխանակությունը ապահովում է․
ա) Բջջի աճը
բ) Նյութերի սինթեզը
գ) Բոլոր բջջային գործընթացների էներգիան
դ) Միայն շնչառություն

Մաս 2․ Գլիկոլիզ

4. Գլիկոլիզը տեղի է ունենում՝
ա) Բջջակորիզում
բ) Միտոքոնդրիումում
գ) Ցիտոպլազմայում
դ) Քլորոպլաստում

5. Գլիկոլիզի արդյունքում 1 գլյուկոզից առաջանում է՝
ա) 2 պիրուվաթթու և 2 ԱԹՓ
բ) 1 պիրուվաթթու և 1 ԱԹՓ
գ) 2 ջուր և ածխաթթու գազ
դ) 4 ԱԹՓ և 2 ջուր

6. Ավտոտրոֆ օրգանիզմներն իրենց սնունդը ստանում են՝
ա) Պատրաստի օրգանական նյութերից
բ) Ածխաթթու գազից և անօրգանական նյութերից
գ) Այլ օրգանիզմների միջոցով
դ) Միայն կենդանական սնունդից

7. Հետերոտրոֆ օրգանիզմներին բնորոշ է՝
ա) Ֆոտոսինթեզ
բ) Քեմոսինթեզ
գ) Պատրաստի օրգանական նյութերի յուրացում
դ) Անօրգանական նյութերից օրգանականների ստեղծում

Հոկտեմբերի 13-17

Տրանսկրիպցիան այն գործընթացն է, որի ընթացքում ԴՆԹ-ի տեղեկատվությունը պատճենվում է ՌՆԹ-ի վրա։ ԴՆԹ-ի շղթան բացվում է, և ՌՆԹ պոլիմերազան կարդում է գենը՝ ստեղծելով ՌՆԹ մոլեկուլ։

Տրանսլյացիան այն գործընթացն է, երբ ՌՆԹ-ի վրա եղած տեղեկատվությամբ ստեղծվում է սպիտակուց։ ՌՆԹ-ն միանում է ռիբոսոմին, որտեղ ամինաթթուները հերթով միանում են և ձևավորում սպիտակուցի շղթա։

Այսպես՝
ԴՆԹ-ից ՌՆԹ, ՌՆԹ-ից Սպիտակուց․
Տրանսկրիպցիա → Տրանսլյացիա

Ընտրել ճիշտ պատասխանները․

Տրանսլյացիայի ընթացքում ինչ հերթականությամբ ընթանում է գործընթացը․

1․
ա) Տրանսկրիպցիա → Տրանսլյացիա
բ) Տրանսլյացիա → Տրանսկրիպցիա
գ) ԴՆԹ-ի կրկնապատկում → Տրանսկրիպցիա
դ) ՌՆԹ-ի քայքայում → Տրանսլյացիա

2․Տրանսլյացիայի ավարտը տեղի է ունենում, երբ ռիբոսոմը հանդիպում է․
ա) Սկիզբ կոդոնի
բ) ԴՆԹ-ի վերջնական հատվածի
գ) Կանգառ կոդոնի
դ) Նուկլեոտիդային կապի

3․Ինչպե՞ս է կոչվում ԴՆԹ-ի այն հատվածը, որը կոդավորում է մեկ սպիտակուց։
ա) Կոդոն
բ) Գեն
գ) Քրոմոսոմ
դ) Նուկլեոտիդ